К. Е. Раманкулова, А. М. Омаралиева, И. Килибаев

147
көмірқышқыл газының деңгейін автоматты түрде құруға және сақтауға 
мүмкіндік береді.
Осылайша, жеміс-көкөніс өнімдерін сақтаудың негізгі сәттері:
* температура;
* ауаның салыстырмалы ылғалдылығы;
* дезинфекция.
Қазіргі заманғы жеміс қоймаларында сақтау кезінде қажетті 
ылғалдылықты қамтамасыз ете алатын "жеміс" сериясының ауа 
салқындатқыштары қолданылады. Автоматтандыру жүйелері температура 
мен жүктеменің өзгеруі кезінде өнімділікті реттеуді қамтамасыз етеді, бұл 
электр энергиясын 20% - ға дейін үнемдеуге мүмкіндік береді. Мониторинг 
жүйесі жабдықтың жұмысын жедел талдауға, ақпаратты жинауға және 
мұрағаттауға мүмкіндік береді. Тұрақты бақылау Тоңазытқыш қондырғының 
компоненттерінің зақымдану ықтималдығын болдырмайды, осылайша 
Тоңазытқыш жүйенің жұмысын қамтамасыз етеді.
Реттелетін атмосферада сақтау технологиясы. Көкөністер мен 
жемістерді барынша ұзақ уақыт сақтау үшін, химиялық өңдеуді пайдаланбай, 
жемістер сапасының ең жақсы сақталуын қамтамасыз ете отырып, тыныс алу 
процесін барынша баяулату және жемістердің пісуін тоқтата тұру 
мақсатында әдеттегі атмосфералық ауадан өзгерген оттегі, азот және 
көміртегі диоксидінің пайыздық құрамымен ерекшеленетін атмосфералық 
газдардың белгілі бір құрамын жасау және сақтау көлемінде ұстауға 
негізделген реттелетін атмосферада (РА) сақтау технологиясы қолданылады. 
Сонымен, концентрация әдеттегі атмосферадан айырмашылығы 21 – ден 1-
2,5% - ға дейін, ал концентрация 1-3,5% - ға дейін төмендейді.О
2
СО
2
Тоңазытқыш камерасында О
2
концентрациясының төмендеуі және СО
2
жоғарылауы жемістерде болатын барлық метаболикалық процестердің 
айтарлықтай баяулауына әкеледі. Нәтижесінде оларды сақтау мерзімі 2-3
айға созылады, шығындар 2-3 есе азаяды және олардың дәмі мен тағамдық 
қасиеттері барынша сақталады. Алма мен алмұртты келесі егінге дейін 
сақтауға болады. Бау-бақша дамыған елдерде (Италия, Голландия, Бельгия, 
Германия, Англия, АҚШ және т.б.) жаңа тұтынуға арналған алма мен 
алмұрттың барлық коммерциялық дақылдары РА-да сақталады.
Соңғы жылдары жемістерді реттелетін атмосферада сақтаудың 
прогрессивті технологиясы біздің елімізде кеңінен қолданыла бастады. Бұл 
РА-мен жаңа тоңазытқыштар салу арқылы да, қолданыстағы 
тоңазытқыштарды немесе өндірістік ғимараттарды осы технология бойынша 
қайта құру арқылы да жүзеге асырылады.
Ультра төмен ULO оттегі сақтау технологиясы (Ultra Low Oxygen)
Қазіргі уақытта әр түрлі елдерде реттелетін атмосферадағы ең көп 
таралған сақтау режимі ультра төмен ULO (Ultra Low Oxygen) оттегі режимі 
болып табылады. Осы технологияны іске асыру үшін қажетті 
саңылаусыздықты 
тоңазытқыш 
камералары 
және 
концентрация 
камераларында бастапқы төмендеу үшін азот генераторын қамтитын тиісті 
технологиялық жабдық, адсорбер және автоматты басқару жүйесі О
2
, СО
2

148
концентрацияны мерзімді өлшеуді жүзеге асырады.
Технологиялық іске асыру тұрғысынан реттелетін атмосфераны 
құрудың ең жоғары деңгейі оттегінің ультра төмен концентрациясын (1-1,5% 
шегінде) ғана емес, сонымен қатар пісетін жемістер мен көкөністер кезінде 
бөлінетін этиленнің мөлшерін азайтуды да қамтиды. Көміртегі диоксидінің 
( СО
2
) деңгейі 2% - дан, көмірқышқыл газының деңгейі 1-2% - дан кем 
болмайды. Бұл мән әртүрлілікке, өсіру аймағына, жетілу дәрежесіне және 
басқа факторларға байланысты.
Камералар өнімдерді мүмкіндігінше тез жүктеуі керек. Бұл ретте RCA 
(Rapid Controlled Atmosphere) оттегінің концентрациясын жылдам азайту 
және ilos (initial Low Oxygen Stress) оттегінің деңгейін аса жылдам төмендету 
технологиялары іске асырылады. McIntosh сортының жеткілікті сезімтал 
алмаларын, мысалы, жақсы сапаны сақтай отырып, 18 айға дейін сақтауға 
болады.
Газды талдаудың кіріктірілген жүйесі жабдықтың жұмысын автоматты 
түрде басқаруға және камераларда режимдердің кестесін жасауға мүмкіндік 
береді. Егер модем байланысы болса, жабдықтың жұмысын қашықтан 
басқаруға болады.
Динамикалық 
реттелетін
Dca 
атмосферасы 
(динамикалық 
бақыланатын атмосфера)
Динамикалық бақыланатын атмосфера DCA (динамикалық бақылау 
Atmosphere) сақтау көлемінде жемістердің жағдайына байланысты өзгеретін 
газ концентрациясын құруды қамтиды. Алма сақтаған кезде оттегінің деңгейі 
0,5% дейін төмендеуі мүмкін, бұл жемістерге тыныс алудың стресстік 
жағдайларын тудырады. Этил спирті жемістерде жинала бастағанда, сақтау 
шарттары ULO режиміне оралады. Бүкіл сақтау кезеңінде бірнеше стресстік 
кезеңдер өткізіледі. Бұл жемістерді алманың кейбір түрлеріне әсер ететін 
күйік ауруларының көрінісінсіз сақтауға мүмкіндік береді.
Динамикалық атмосфера ULO – да сақтау технологиясын жетілдірудің 
келесі маңызды қадамы болып табылады. Бұл технология қамтамасыз етеді:
•
жемістерді тотығудан табиғи (химиялық емес) қорғау;
•
ұзақ сақтау кезінде жемістердің қаттылығын, шырындылығын 
және басқа сапа көрсеткіштерін барынша сақтау.
Технологияның мәні флуоресценция әдісіне негізделген арнайы 
сенсорлардың көмегімен жемістердің физиологиялық жағдайы үнемі 
өлшенеді және осы ақпарат негізінде камерада оттегінің минималды рұқсат 
етілген концентрациясын сақтау қамтамасыз етіледі, әдетте 0,4 – 0,6%. Бұл 
патенттелген технология алдыңғы қатарлы елдерде қарқынды енгізілуде 
(жылына 40% - дан астам өсім). Оны жүзеге асыру үшін әр камераға арнайы 
өлшеу құрылғылары (IRIS) орнатылады, олар интерфейс блогы арқылы 
арнайы бағдарлама орнатылған компьютерге қосылады.

жүктеу/скачать 6,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: