К. Жаңабеков Г. К. Жаңабекова Жануарлар морфологиясы жəне латын терминологиясы
жүктеу/скачать 3,09 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Латын əліпбиі, латын терминдерінің оқылу ережелері.
- : b, с, d, f, g, h, k, 1, m, n, p, q, r, s, t, v, x, z
- Дауысты дыбыстардың оқылуы А а
- Дифтонгтардың оқылуы ае
| Терминология (лат. terminus - термин; грек, logos - ілім) — ғылыми
түсініктер туралы ілім. Ол - белгілі бір гылым ауқымы түсініктер жүйесіндегі ғылыми терминдердің мəнін аныктау үшін
жүрген атауыштардың (сөздер немесе сез тіркестерінің) жиынтығы. Номенклатура (лат. nomenclature - атаулар жиынтығы) — белгілі бір ғылым ауқымында қолданылып жүрген атауыштар мен категориялардың жиынтығы. Мысалы, жануарлар морфогтарының халықаралық конгресстерінде (лат. congressus — жиналыс, мəжіліс) "Халықаралық анатомиялық номенклатура " жəне " Халықаралық гистологиялық номенклатура" бекітілген. Оқулықтар, оқу кұралдарып, ғылыми туындыларды жазу барысында, терминдердің қаншама қазақша баламасын пайдал анғанмен, осы аталған номенклатуралардан алшақ кетуге болмайды. Латын əліпбиі, латын терминдерінің оқылу ережелері. Латын əліпбиі 24 əріптен тұрады. Олар: Баспа түрі Аты Оқылу А а a а В b бэ С с пэ ц, к D d дэ д E e э э F f эф ф G g гэ г H h ха г мен х арасы I i (J j) и (йот) и (й) К k ка к L 1 эль ль M m эм м N n эн н Oo О О Pp пэ п КУ к Rr эр р 43
Ss эс С, 3 Tt тэ т Uu У У Vv вэ в Xx икс КС, КЗ Y у ипсилон и Z z зета з, кейде ц Латын əріптерінің емлесі Латын əліпбиіндегі дауыссыз дыбыстарға: b, с, d, f, g, h, k, 1, m, n, p, q, r, s, t, v, x, z əріптері, ал дауысты дыбыстарға: а, е, і, о, u, у əріптері жатады. Терминдерде қатарынан жазылатын дауысты дыбыстар тіркесін дифтонгтар (грек, diphthongos — қос дауысты) — деп атайды. Оларға латын терминдеріңде кездесеұлпа: ае, ое, аи, ей дифтонгтары жатады. Дауысты дыбыстардың оқылуы А а — "а" болып оқылады. Мысалы, caput (калут) - бас. О о — "о" болып оқылады. Мысалы, opticus (оптикус) — көру. U u - "у" болып оқылады. Мысалы, nerus (нэрвус)- жүйке, genu (гэну) — тобық. Е е — "э" болып оқылады. Мысалы, vertebra (вэртэбра) — омыртқа. I i — "и" болып оқылады. Мысалы, digitus (дигитус) — саусақ, бақай. Ал J j əрпі сөздің басында дауысты дыбыс алдында немесе сөз ортасында екі дауысты дыбыстар арасында жазылса, онда ол "й" болып оқылады. Мысалы, jodum (йодум) — йод, major (майор) — үлкен. Ү у — "и" болып оқылады. Бұл əріп негізінен көне грек тілінен енген терминдерде кездеседі. Мысалы, pharynx (фаринкс) - жұтқыншақ, larynx (ляринкс) — көмекей, көмей. Дифтонгтардың оқылуы ае — дифтонгі "э" болып оқылады. Мысалы, vertebrae (вэртэбрэ) — омыртқалар (көпше түрі). ое — дифтонгі "ё", кейде "э" болып оқылады. Мысалы, foetus (фетус) — іштөлі. ае жəне ое — тіркестері дифтонгтар құрамайтын болса, онда тіркестегі əріптер жеке дыбыстар реұлпаде оқылады. Бұндай жағдайда бір əріптің төбесіне екі нүкте қойылады. Мысалы, аёг (аэр) — ауа. аи — "ау" болып, "у" қысқа оқылады. Мысалы, auris (аурис) — құлақ. еu — "эу" болып, "у" қысқа оқылады. Мысалы, pleura (плэура) — ішперде. Дауыссыз дыбыстардың оқылуы 44
алдында "ц" болып оқылады. Мысалы, cerebellum (цэрэбэллум) — мишық, acidum (ацидум) қышқыл; cytus (цитус) - жасуша, клетка; caecum (цэкум) — бүйен; соеіlа (цэлиа) — дене қуысы. Ал басқа дыбыстардың алдында "к" болып оқылады. Мысалы, caput (капут) — бас; crista (криста) қыр; lac (лак) — сүт. жүктеу/скачать 3,09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|