К. Жаңабеков Г. К. Жаңабекова Жануарлар морфологиясы жəне латын терминологиясы
— сурет. Əр турлі пішіндегі жануарлар жасушалары
жүктеу/скачать 3,09 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жасуша протоплазмасының химиялық құрайы.
| 6 — сурет. Əр турлі пішіндегі жануарлар жасушалары
1 - ішектің призма тəрізді эпителий жасушасы, 2 — бүйрек нефронының текше (куб) тəрізді эпителий жасушасы, 3 - ішперде мезотелийі (бір қабатта орналасқан жалпақ эпителий жасушалары), 4 — қаннын дөңгелек келген жасушалары (4а -нейтрофил, 4б — лимфоцит), 5 - пішіні ұршық сабына ұқсаған бірыңгай салалы ет ұлпасының жасушалары (миоциттері), 6 - өсіңділі жүйке жасушасы (нейроцит), 7 - ішек эпителийінін құты (бокал) тəрізді жасушасы, 8 - кірпікшелі эпителий жасушасы, 9 - пішіні қанатқа ұқсаған бұлшық ет сіңірінің жасушасы, 10 - құйрықты аталық жыныс жасушасы (сперматозоид), 11 - көпядролы жасуша (остеокласт), 12 - ядросыз жасушалар (эритроцитгер) Жасуша протоплазмасының химиялық құрайы. Жануарлар жасушасы протоплазмасының құрамына барлық химиялық элементтер кіреді. Бірак, олардын өзара мөлшерлік катынастары организмдегі зат алмасу срекшелістеріне байланысты болып келеді. Протоплазма құрамының 96%- ын төрт химиялық элемент құрайды. Олар: көміртегі, оттегі, сутегі жəне азот. Калған 3% -ы калийдің. кальцийдін, натрийдің, фосфордың, күкірттің, магнийдін, темірдің, хлордың үлесіне тиеді. Мөлшерлік үлесіне байланысты бұларды макроэлементтер - деп атайды. Ал мыс, марганец, йод, кобальт, мырыш т.б. элементтер калған 1% -дын жүздік, мыңдық бөліктерін кұрайдыі Бұларды микроэлементтер — дейді. Микроэлементтер жануарлардын 47
кызметтер атқарады. Протоплазмада химиялык элементтер кұрамы күрделі жоғары
тəртіппен орналасқан өзара мөлшерлік қатынаста, органикалық жəне бейорганикалық заттар түрінде енеді. Протоплазманың органикалық заттары негізінен кіші бірлік -мономерлерден (грек, monos - бір, біреу; meros — бөлік) құралған полимерлер (грек, polis — көп; meros — бөлік) тізбектерін түзеді Органикалық заттарға ақуыздар (белоктар), майлар (липидтер) көмірсулар (углеводтар) жəне нуклеин қышкылдары жатады. Белоктар - тірі протоплазма массасының 10 - 20% -ын кұрайтын ең ірі полимерлер. Олардың мономерлері амин қышқыддары. Кəзіргі кезде белгілі 20 шакты амин қышқылдары бір-бірімен (бір амин қышқылының ұшындағы карбоксил тобы - СООН, екінші басқа амин қышқылының екінші ұшындағы амин тобымен - NH2 байланысады) пептидтік байланыстар (-CO - NH-) түзігі, белоктар молекулаларының көптеген түрлерін құрайды. Əрбір организмге немесе жасушаға тəн белоктар бір-бірінен белоктар молекулаларындағы амин қышқылдарының орналасу орындары мен санына байланысты ерекшеленеді. Жануарлар организмдерінің жасушалары протоплазмасындағы белоктар пішіні жағынан екі түрлі болып келеді. Олар: жіпше жəне шар тəрізді белоктар. Олардың кұрылысында төрт түрлі кұрылым болады. Белоктардың біріншілік құрылымы — белоктар молекулаларындағы амин қышқылдары қалдыктарының ұзын тізбегі. Амин қышқылдарының тізбегі белоктар молекулаларында сутегтік байланыстардың əсерлерінен ширатылып, айналымдық (спиральдык) кұрылым түзеді. Бұл — белоктардың жүктеу/скачать 3,09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|