К. Жаңабеков Г. К. Жаңабекова Жануарлар морфологиясы жəне латын терминологиясы
жүктеу/скачать 3,09 Mb.
|
| нуклеопротеидтер — деп аталады.
Жануарлар организмдерінде белоктар көптеген қызметтер атқарады. Олар: 1. пластикалық қызмет, белоктар жасушалардың барлық биологиялық жарғақтарын құрауға қатысады; 2. катализдік қызмет, организмдегі биохимиялық реакцияларды іс жүзіне асыратын ферменттердің барлығы — белоктар; 3. қорғаныс қызмеұлпа аткаратын иммунды денелер — белоктар; 4. тыныс алу кызметі, гемоглобин жəне миоглобин күрделі белоктары газ алмасуға қатысады; 5. қимыл-қозғалыс қызметі, жануарлар организмдерімің мүшелеріңдегі, ұлпаларындағы, жасушаларыңдағы қозғалыстарды іс жүзіне асыратын құрылымдар белоктардан (актин, миозин, тубулин) тұрады; 6. қуат (энергия) көзі, керекті жағдайда белоктар энергия көзі реұлпаде (глюконеогенез) пайдаланылады.* Липидтер — химиялық құрамы мен құрылысы жəне қасиеттері жағынан əр түрлі болып келеұлпа күрделі органикалық қосылыстар. Олардың үлесіне протоплазма массасының 2 - 3% -ы тиеді. Липидтерді көміртектен, оттектен жəне сутегтен тұратын үш атомды спирт глицерин мен май қышқылдары құрайды. Олардын орташа молекулалық массасы 1000 -ға тең. Липидтер молекулаларының қасиеттері жағынан бір-біріне қарама-карсы екі полюсі болады. Олардың су жəне белоктармен байланысқа түспейұлпа полюсін гидрофобты (грек, hydor — су; phobos — коркыныш, корку) полюс, aл су жəне белоктармен əрекеттесіп, байланысқа түсеұлпа полюсін гидрофилді (грек, hydor - су; philia - жаксы көру) полюс - дел атайды. Липидтердің атқаратын қызметтері: 1. пластикалық қызмет, жасуша құрылысындагы барлық биологиялық жарғақтардыц қүрамына кіреді; 2. энергия қоры, тотығу реакциясы кезінде липидтен энергия көп мөлшерде бөлінеді; 3. биологиялық белсенді заттар қүрамына кіреді, стероидты гормондарды түзуге қатысады. Көмірсулар да липидтер сияқты көміртектен, оттектен жəне сутегтен тұратын күрделі органикалық қосылыстар. Олар протоплазма массасының 1- 1,5% -ын құрайды. Көмірсулардың орташа молекулалық массасы 200-ге тең. Көмірсулардың мономерлеріне глюкоза жəне фруктоза моносахаридтері (грек, monos — бір; sakchar — қант) жатады. Екі мономер қалдықтарынан құралған көмірсуларды дисахаридтер (грек, dys, лат. dis — екі; sakchar — қант) — деп атайды. Бұларға жануарлар мен өсімдіктер организмдерінде болатын: сахароза, лактоза, мальтоза, трегалоза жатады. Ал көптеген моно- 49
sakchar
қант) —
атайды.
гликоген, крахмал, мукополисахаридтер, целлюлоза (жасұнық, клетчатка) жатады. Моносахаридтер мен дисахаридтер суда ериді, ал полисахаридтер суда ерімейді. Көмірсулардың қызметтері: І. пластикалық қызмет: а) көмірсулар белоктар жəне липидтермен бірге қосылып, жасуша жарғақтары құрылымдарының; ə) нуклеин қышқылдарының; б) дəнекер ұлпалары жасушааралық заттарының құрамына кіреді; 2. белсенді биологиялық заттарды құрауға қатысады, гепариннің құрамына кіреді; 3. энергия қоры, тотығу реакциясы кезінде көмірсудан энергия бөлінеді. жүктеу/скачать 3,09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|