АРТҚЫ АЯҚ АРТЕРИЯЛАРЫНЬЩ ТАРМАҚТАРЫ Филогенездің бастапқы кезеңінде артқы аяқтың қан тамырлары да,
алдыңғы аяктың қан тамырлары сиякты, негізінен метамерлік (сегменттік)
қан тамырлары ретінде қалыптасады. Кейіннен, аяқтардың ұзарып өсуіне
жəне олардың бөлімдерге бөлінуіне байланысты, қан тамырлардың
метамерлік тармақталуы жойылып, олар магистральды бағаңдарға ауысады.
Қосмекенділерде, бауырымен жорғалаушыларда жəне кұстарда артқы
аяқтың негізгі магистральды қан тамыры қызметін шонданай артериясы (a.
ischiadica) атқарады. Бұл артерия аталған жануарларда кұрсақ қолқасынан,
жамбас-ортан жілік буынынан сəл кейінірек ажырайды да, аттас жүйкемен
бірге тырнактарына дейін тарамдалады. Сирақ аумағында шонданай
артериясы шыбық артериясы (a, peronea, s. fibularis) — деп аталады.
Сүтқорекгі жануарлардың жамбас аумағында шонданай артериясының
қалдығы: ішкі мықын жəне каудальды бөксе артериялары ретіңде сақталған.
Сүтқоректі
жануарларда
құстардағы
жəне
баска
жануарлардағы
магистральды шонданай артериясының орнында баска магистральды қан
тамырлары, атап айтқанда: сырткы мықын, сан жəне тобықасты артериялары
калыптасады. Сирақ аумағында асықты жіліктің алдыңғы артериясы бакай
артерияларымен қосыльш, кұстар-дагы шыбық артериясынын орнында
415
жетіледі. Бұған қоса, сан артериясынан артқы аяқбасының артқы жағын
қоректендіретін анык (сафена) артериясы (a. saphena) ажырайды.
Онтогенездеде, жануарлардың артқы аяғына бірнеше метармерлік қан
тамырлары бағытталып, кейіннен олар магистральды артерияларға айналады.
Артқы аяқты артерия қанымен қамтамасыз ететін магистральды артерия
