К. Жаңабеков Г. К. Жаңабекова Жануарлар морфологиясы жəне латын терминологиясы
жүктеу/скачать 3,09 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сперматозоидтың басын
| Жыныс жасушаларының құрылысы
Сперматозоидтың (спермийдің) құрылысы. Еркек жануарлардың жыныс жасушалары — сперматозоидтар ұрықтану процесіне қатысып, ұрыкқа аталық тұқым қуалаушылық қасиеттерді береді. Олардың пішіні қозғалуға бейімделген, ұзынша талшық пішіндес болып келсді. Бір мезгілде бөлінген шəуеттегі (спермадағы) сперматозоидтардың саны жануарлар түрлеріне байланысты ондаған миллионнан миллиардтқа дейін саналды. Олардың мөлшері турлі жануарларда əр түрлі болғанымен (40-60 мкм), жалпы құрылысы бір-біріне ұқсас. Барлық басқа жасушалар сияқты сперматозоид та сыртынан плазмолеммамен қапталған. Ол үш: бас, мойын жəне құйрық бөлімдерден құралған. Сперматозоидтың басын плазмолеммамен қапталған цитоплазма мен ядро құрайды. Басының алдыңғы жиегінің 2/3 бөлігінде, пішіні иілген жалпақ қапшыққа ұқсас цитоплазмалық оймақ пен оның ортасындағы тығыз денешік — акросома орналасады. Бұлар Гольдж кешенінің туындысы. Ұрықтану кезінде акросома жұмыртқа жасушасының сыртқы екіншілік қабығының фолликулалық жасушаларын бір-бірімен желімдеп жабыстырып тұрған гликозаминогликандарды (мукополисахарид) ерітеұлпа протеаза жəне гиалуронидаза ферменттерін бөледі. Фолликулалық жасушалар бір-бірінен ажырап ыдырағаннан кейін, аталықжыныс жасушасы аналық жұмыртқа жасушасына еніп, ұрықтану процесіне қатысады. Жоғарыда аталған ферменттер жұмыртқа жасушасының екіншілік қабығын ерітумен қатар, жұмыртқа жолындағы овоциттердің тезірек пісіп жетілуіне жəне олардың ұрықтануына да ықпалын тигізеді. Сперматозоид басының негізін құрайтын тығыз хроматинді ядрода, ұрыққа тұқым қуалаушылық қасиеттерді жеткізеұлпа аталық тендер жинақталған хромосомалардың гаплоидты жиынтығы болады. Шəуеттегі сперматозоидтар ядроларының 50%-ында да ұрықтың болашақ еркек жынысын анықтайтын Ү жыныс хромосомасы, ал қалған 50% -ын да ұрықтың болашақ ұрғашы жынысын анықтайтын X хромосомасы болады. Қалған хромосомалар — аутохромосомалар. жүктеу/скачать 3,09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|