К. Жаңабеков Г. К. Жаңабекова Жануарлар морфологиясы жəне латын терминологиясы
жүктеу/скачать 3,09 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 28 — сурет. Сүтқоректі жануарлардың ұрықтантыс мүшелерінің дамуы, А — ұрықтың көлденең кесіңдісі, Б, В — ұзын кесіңдісі
- Сарыуыз қапшығы
| Ұрықтан тыс мүшелер
Ұрықтантыс мүшелер — тек эмбриогенезде ғана жетіліп, ұрықтың дамуын қамтамасыз етеұлпа уақытша мүшелер. Гаструляция процесінің соңына қарай, ұрық жапырақшалары толық дамып жетілген кезде, олардың шеткі жақтарында тұлғалық қатпар пайда болып, ұрық жапырақшаларын ұрықтық жəне ұрықтантыс бөлімдерге бөледі. Ұрық жапырақшаларының ұрықтық бөлімінен эмбрионның денесін құрайтын ұлпалар, мүшелер, мүшелер жүйелері, ал ұрықтантыс бөлімінен ұрықтантыс мүшелер (ұрық 81
сірқабық (сероза) жəне бүрліқабық (хорион) дамиды. 28 — сурет. Сүтқоректі жануарлардың ұрықтантыс мүшелерінің дамуы, А — ұрықтың көлденең кесіңдісі, Б, В — ұзын кесіңдісі 1 — ұрық денесі, н — жүйке түтігі, х — хорда, к — ішек куысы, 2 — түлғалық қатпар, 3 — қағанақ (амнион) қатпары, 4 — сарыуыз қапшығының куысы, 4' — сарыуыз қапшығының кабырғасы, ц — урықтантыс дене куысы (целом), ц1 — ұрықтың дене қуысы, 5 — ұрықтың кіндік сабағы, 6 — сарыуыз өзегі, 7 — несепқабық (аллантоис), 8 — қағанақ (амнион), 9 — бүрлікабық (хорион), 10 — хорион бүрлері, толық, сызык — эктодерма, пунктирлі сызык — энтодерма, нүктелі сызык, — мезодерма Сарыуыз қапшығы хордалы жануарлардың ұзақ тарихи дамуыңда (филогенезінде) бірінші рет балықтарда жетіледі. Ол қоректік заттар қоры — сарыуызды сыртынан қаптап, энтодерма жасушалары ферменттерінің көмегімен сарыуыз түйіршіктеріндегі күрделі органикалық қосылыстарды тез сіңірілеұлпадей күйге дейін қорытады да, қапшықтың қан тамырлары арқылы даму сатысындағы ұрыққа тасымалдап, оның өсуіне қажет қоректік заттармен қамтамасыз етеді. Сарыуыз қапшығы ұрықтантыс эктодермадан, мезодерма спланхнотомынан жəне энтодермадан, ал сүтқоректілер мен құстарда тек энтодерма мен мезодерма спланхнотомының іштік (висцеральды) жапырағынан дамиды. Ұрығы
немесе уылдырықпен байланысты дамитын жануарларда сарыуыз қапшығы қоректік заттар қорының қызмеұлпа атқарады. Ал сүтқоректі жануарлар ұрықтарында сарыуыз қапшығы аз уақыт (қойда — 13-30, сиырда - 16-35, жылқыда — 70- 85, шошкада - 11-23 тəулік) ғана болады, бірақ, өте маңызды қызмет атқарады. Атап айтканда, ол зат алмасу процесіне қатысумен қатар, оның қабырғасында алғашқы қан жасушалары жəне жыныс жасушалары (гаметобласттар) түзіліп, одан ұрыктың дамуына қажет гормондар бөлінеді. жүктеу/скачать 3,09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|