ПРОФИЛАКТИКА ШКОЛЬНОЙ ДЕЗАДАПТАЦИИ, ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ

Казахский государственный женский педагогический университет.Вестник№ 4(40),2012. 
76 
 
 
Школьная 
дезадаптация 
– 
несоответствие 
социопсихологического 
и 
психофизиологического статуса ребенка требованиям школьного обучения, овладение 
которыми становится затруднительным или в крайних случаях невозможным.  
Социальная 
дезадаптация 
– 
более 
высокая 
степень 
дезадаптации, 
характеризующаяся  асоциальными  проявлениями  (сквернословие,  курение,  дерзкие 
выходки ) и отчуждением от основных институтов социализации – семьи и школы. [2] 
Теперь рассмотрим вопрос о профилактике социальных отклонении.    К наиболее 
выраженным  проявлениям  девиации  относится  так  называемое  делинквентное 
(противоправное) поведение. Девиантное поведение – отклоняющееся от норм морали, 
принятых  в  обществе  на  данном  уровне  социального  и  культурного  развития. 
Разновидности такого аморального поведения: алкоголизм, наркомания, токсикомания.  
Основная  задача  ранней  профилактики  девиантного  поведения  состоит  в 
предупреждении  и  коррекции  социальных  отклонений  и  социальной  дезадаптации 
детей  и  подростков,  возникающих  в  результате  неблагоприятного  социального 
развития  –  социопатогенеза,  обусловленного  различными  неблагоприятными 
факторами среды, воспитания, психобиологическими особенностями. [3] 
Социальные  отклонения  корыстной  направленности  –  это  правонарушения  и 
проступки,  связанные  со  стремлением  получить  материальную,  денежную, 
имущественную выгоду (хищения, кражи, спекуляция, протекция и т.п.). 
Социальные  отклонения  агрессивной  ориентации  выражаются  в  действиях, 
направленных против личности (оскорбления, хулиганство, побои и.т.д). 
Отклонения  социально-пассивного  типа  проявляются  в  стремлении  уйти  от 
активной  общественной  жизни,  уклониться  от  своих  гражданских  обязанностей    и 
долга.  
Отрицательные  влияния,  испытываемые  индивидом  со  стороны  ближайшего 
окружения, следует разделить на прямые и косвенные десоциализирующие влияния.  
Прямые  десоциализирующие  влияния  оказываются  со  стороны  ближайшего 
окружения,  если  оно  открыто  демонстрирует  образцы  асоциального  поведения, 
антиобщественных  ориентации  и  убеждений,  когда  действуют    антиобщественные 
нормы  и  ценности,  групповые  предписания,  внешние  поведенческие  регуляторы, 
направленные на формирование личности асоциального типа.  
Косвенные  десоциализирующие  влияния  среды  могут  быть  обусловлены 
факторами  разного  характера:  социально-психологического  (отсутствие  необходимых 
условий  для  реализации  ведущих  механизмов  и  способов  социализации  – 
неорганизационная 
должным 
образом 
воспитывающая 
среда), 
психолого-
педагогического и психологического. [4] 
Основной целью работы с девиантными подростками, как считают специалисты, 
является  их  окультуривание  –  введение  в  культуру.  Исходя  из  этого,  в  качестве 
основных 
принципов 
социально-педагогической 
работы, 
направленной 
на 
социализацию и социальную адаптацию девиантов, можно назвать: 
- создание несовершеннолетнему  условий для рефлексивного анализа ситуации и 
собственного поведения;  
- безоценочность в подходе к анализу поведения подростка;  
- создание успешности в учебной и иной деятельности;   
- формирование нормативности поведения при помощи образцов.      
Теперь о технологии социальной реабилитации и коррекции. 
Ресоциализация 
 
-организованный 
социально-педагогический 
процесс 
восстановления социального статуса, утраченных либо несформированных социальных 
навыков  дезадаптированных  несовершеннолетних,  переориентация  их  социальных 
установок  и  референтных  ориентаций  за  счет  включения  в  новые  позитивно 
ориентированные  отношения  и  виды  деятельности  педагогически  организованной 
среды. [3] 

77 Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің
 Хабаршысы № 4(40), 2012 
 
 
Реабилитация 
– 
комплекс 
медицинских, 
социально-экономических, 
педагогических,  профессиональных  и  юридических  мер,  направленных  на 
восстановление  (или  компенсацию)  нарушенных  функций,  дефекта,  социального 
отклонения. Реабилитация может быть стихийной и организованной. [3] 
Далее,  о  технологии  индивидуального  консультирования.  Социально-
педагогическое  консультирование  –  это  квалифицированная  помощь  лицам, 
испытывающим  различные  проблемы,  с  целью  их  социализации,  выработки 
социальных норм жизнедеятельности и общения. [3] 
Основной  целью  консультирования  является  оказание  помощи  личности  в 
решении  ее  социальных  проблем  и  в  налаживании  межличностных  отношений  с 
окружающими.  Основная  задача  консультационной  работы  заключается  в  том,  чтобы 
помочь  обратившемуся  за  помощью  посмотреть  на  свои  проблемы  и  жизненные 
сложности со стороны, продемонстрировать и обсудить те стороны взаимоотношений и 
поведения,  которые,  будучи  источниками  трудностей,  обычно  не  осознаются  и  не 
контролируются.  
Ученые  выделяют  два  вида  консультирования:  контактное  (очное)  и  дистантное 
(заочное).[2,4]  Контактное  консультирование  состоит  в  том,  что  консультант 
встречается  с  клиентом  и  между  ними  происходит  беседа.  Дистантный  вид 
консультативной деятельности не предполагает прямого общения с клиентом лицом к 
лицу. В данном случае общение происходит по  телефону или по переписке.  
Контактная  беседа  –  наиболее  распространенный  вид  консультирования.  Одной 
из  основных  ее  форм  является  интервью.  Оно  предполагает  оказание  воздействия  на 
клиента  с  помощью  вопросов  и  специальных  заданий,  раскрывающих  его 
потенциальные возможности.  
Условно консультативную беседу можно разделить на четыре этапа. 
1.Знакомство, начало беседы. 
2.Расспрос клиента, формулирование и проверка консультативных гипотез. 
3.Воздействие  
4.Завершение беседы 
Во время беседы консультант примеряет на себя одну из возможных ролей:  
- «исповедник» 
- «конфидент» 
- «консультант» 
- «генерал» 
- «старший товарищ» 
- «терапевт» 
- «информатор» 
- «простак» 
Алгоритм беседы по ТД. 
1.Знакомство 
2.Выслушивание  
3.Анализ проблемы  
4.Определение целей 
5.Принятие решения  
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 
1.Беличева С.А. Социально-педагогические методы оценки социального развития 
дезадаптированных  подростков  //  Вестник  психосоциальной  и  коррекционно-
реабилитационной работы. – 1995. №1. – С.3 – 5. 
2.  Диагностика  школьной  дезадаптации:  Научно-методическое  пособие  для 
учителей  начальных  классов  и  школьных  психологов  /  Под  ред.  С.А.Беличевой, 
И.А.Коробейникова, Г.Ф.Кумариной. – М., 1995 
3. Маслова Н.Ф. Рабочая книга социального педагога. – Орел, 1994. – Ч.1. 

Казахский государственный женский педагогический университет.Вестник№ 4(40),2012. 
78 
 
 
4.Рычкова  Н.А.  Дезадаптивное  поведение  детей:  Диагностика,  коррекция, 
психопрофилактика. – М., 2000. 
 
ТҮЙІНДЕМЕ 
Бұл  мақалада  педагогикалық  және  әлеуметтiк  мектеп  дезадаптациясының 
профилактикасы,  қараусыз қалушылықтың сұрақтары қаралады 
 
SUMMARY 
This article discusses the issues of prevention of school disadaptation, pedagogical and 
social neglect. 
 
 
 
 
ҰЛТТЫҚ ИДЕЯ АЯСЫНДАҒЫ ТӘРБИЕНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-ӘДІСНАМАЛЫҚ 
НЕГІЗДЕРІНІҢ ЗАМАНАУИ ТҮЙТКІЛДЕРІ 
 
Аташ Б.М. – философия ғылымдарының докторы, доцент (Алматы қ., АУЭС) 
 
Бүгінгі жалпыадамзаттық қоғам келбетінің психологиялық-идеологиялық тұрғыда 
санаға  әсер  ету  алаңы  ашық  қоғам  жағдайында  барынша  күрделі  сипат  алып  келе 
жатыр.  Шынайы  әлеуметтік  ӛмір  осы  ықпалдар  шеңберінен  тыс  бола  алмайтындығы 
түсінікті  жайт.  Ендеше,  бұл  ахуал  біздің  қазақстандық  қоғамға  да  тікелей  қатысты 
болып  келеді.  Атап  айтқанда,  еліміздегі  рухани-мәдени  сала  сыртқы  және  ішкі, 
сонымен  қатар  жағымды-жағымсыз  болып  бағаланатын  қым-қиғаш  психологиялық 
мынадай  ӛрістер  тасқынын  бастан  кешіріп  отыр:  жаһандану,  америкаландыру, 
исламдандыру,  орыстандыру,  қайта  қазақтандыру  т.б.  Бұл  сайып  келгенде,  осындай 
идеялардың-идеологиялардың  бәсекелестік  аренасын,  ӛміршеңдігі  мен  нәтижеге 
ұмтылуының  «тіршілік  үшін  күрес  майданын»  ӛздігінен-ақ  ерікті-еріксіз  түрде  жасап 
алады.  Бұл  жердегі  басты  мәселе,  келешек  ұрпақтарды  тәрбиелеу  мен  тұлға 
қалыптастыруда,  демократиялық  ұстанымның  басты  белгілерінің  бірі,  олардың 
осындай  ӛмірлік  ізденістер  бейнесінде  кӛптүрлі  нұсқалар  арасынан  ӛзінің  таңдау 
еркіндігіне  тағайындалғандығы  және  бұдан  туындайтын  ахуал  –  жағымсыз 
идеологиялардан  ұрпақтарымызды  сақтандырудың  тетіктерін  қалай  құру  қажеттігіне 
келіп тоғысады.  Осындай түйткіл қоғамымыздағы ағартушылық бағыттағы әлеуметтік 
институттардың маңызды міндеттері болғандықтан, микрофакторлар аясында барынша 
жүйелі  қолға  алынып  отырған  үдеріс.  Ұрпақтарды  ұлттық  идея  аясында  тәрбиелеуде 
бұл  институттар  маңызды  және  нақты  іс-шаралар  атқаруда,  оңды  нәтижелерге  де  қол 
жеткізіп келеді. Дегенмен, қоғамдық ӛмірдің тез ӛзгергіш келбеті ұлттық идея аясында 
жастарды тәрбиелеудің кезекті жаңа міндеттерін туғызып отырған сыңайлы. Сонымен 
қатар,  ұлттық  тәрбиенің  жиырма  жылдық  кӛрсеткіші  шынайы  ӛмірде  толықтай 
қанағаттанарлық  болып отырған  жоқ екендігі де әлеуметтік ақиқат. Осыған орай, осы 
тұста  біз,  аталған  мәселенің  маңызды  түйткілдерін,  теориялық-әдіснамалық 
негіздерінің кейбір тұстарын ұсынуды жӛн кӛрдік. 
1.Ретроспекциялық-реконструкциялық 
тұрғыны 
психологиялық 
негізде  
басшылыққа  алу  бойынша  мынадай  маңызды  мәселелер  туындайды.  Құлдық 
психологиядан  арылу.  Бұл  бір  қарағанда,  қарапайым  және  ӛздігінен  белгілі  үрдіс 
сияқты  болып  крінеді.  Дегенмен,  біз  бұған  бүгінгі  күнге  дейін  ӛздігінен-ақ  жойылып 
кететін  беталыс  ретінде  атүсті  қарап  маңыз  бермей  келеміз.  Себебі,  ұлттық  идеяны, 
ұлттық  тәрбиені  ұрпақтар  санасындағы  идеологиялардың  күрес  алаңына  қосарлап 
тықпалағаннан  гӛрі,  сананы  тазартып  барып,    хаосқа  сіңірген  әлдеқайда  ықпалдырақ 
болады  және  ол  бейсана  тұңғиығындағы  ұлттық  рухқа  қозғау  салу  үшін  әсерлі  тәсіл 

79 Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің
 Хабаршысы № 4(40), 2012 
 
 
болып табылады. Себебі, құлдық психология мен ұлттық  идея аясындағы тәрбие ішкі 
мазмұны  жағынан  түбегейлі  қайшылықты-сыйымсыз  құбылыстар.  Санадағы  осындай 
қайшылық  жастардың  психологиясын  белгілі  бір  парадигмада  күйзелістер  мен 
тоқыраушылыққа, адасуға-шатасуға алып келеді. Сондықтан ескіні түбегейлі жою мен 
сананы  тазарту  маңызды  іс-шара  болмақ.  Бір  қарағанда,  құлдық  психологиядан 
әлдеқашан  арылдық  деп  те  ойлауға  болады.  Бірақ  ол  жүздеген  жылдар  бойы  санаға 
сіңірілгендіктен,  тәуелсіздік  алған  20  жылдың  ішінде  бейсанаға  орныққан 
бағдарламалар болғандықтан түбегейлі жойылып кетуі де мүмкін емес екендігін ескеру 
керек.  Ол  үшін  психолог,  педагог,  философ  т.б.  мамандар  құлдық  психологиядан 
тазарудың,  оның  ӛлшемін  кӛрсетудің,  параметрлерін  айқындаудың,  деңгейін 
анықтаудың  тестілерін  жасап  шығарып,  тренингтер  бойынша  кезең-кезеңмен  жүзеге 
асыру қажет. Яғни, психоанализдік тәсілдерді  қолдана отырып, құлдық  психологияны 
«бейтараптандыру»  тетіктерін  батыл  жүргізу  керек.  Мәселен,  Кеңестік  дәуірдегі 
отаршылдықты  жалғастыру  саясатындағы  ұлттық  рухты  ӛшірудің  мынадай  бір  ғана 
психоанализдік  тетігін  атап  ӛтуімізге  болады;  «Қап,  бәлем,  қасқыр»  мультфильмі 
байырғы  түркілік  кӛк  бӛрі  тотемімен,  қасқырдан  «кӛшірілген»  және  сол  арқылы 
қалыптасқан: еркіндік пен азаттық сүйгіш, намысшылдық пен айбарлылық, ержүректік 
пен  тайсалмайтындық,  тӛзімділік  пен  күрескерлік  психологиямен  күресудің  тәсіліне 
айналды. Мультфильм арқылы жас ұрпақтардың қызығушылық нысанын таңдап алды 
(ересектерге  кӛрсетілетін  кӛркем  фильм  арқылы  емес)  және  олардың  оңды-солды 
байыптай  алмайтын  аңғалдығын  негізге  алды,  бейсанадағы  ӛршіл  кӛк  бӛрілік  рухты 
жоюдың алыс келешектік бағдарын құрды. Бұл тек бір ғана мысал.  
Бірақ  айта  кететін  маңызды  жайт,  құлдық  психологиядан  арылуды  ұлттық 
шовинистік пиғылмен салғаластыруға, ұраншылдыққа балауға болмайды.    
2. 
Инновациялық-ақпараттық 
технологияларды 
қолдану 
аясында 
кері 
ықпалдармен  күрес  жүргізу  керек.  Жоғарыда  айтқандай,  жат  пиғылдардың  біздің 
ұлттық  идеяны  сіңіру  технологиямызға    қарағанда  психологиялық  әсер  ету  тетіктері 
жетіліп кеткен десе де  болады. Бір  ғана мысал,  біз балабақшадан бастап, он бір жыл 
мектеп табалдырығында, тұтастай алғанда, шамамен он бес жыл бойы  ұлттық идеяның 
аясындағы  ұлттық  тәрбиені  ұрпақтарымыздың  санасына  сіңіріп  келеміз,  ал  ол  жас 
ӛскелең ұрпақ (кейбірі) он бес күннің ішінде оп-оңай-ақ жат діни ағым ӛкілі, террорист-
экстремист    болып  шыға  келеді.  Он  бес  жыл  мен  он  бес  күн  –  салыстырып  кӛріңіз. 
Басқа  да  идеологиялар  ӛздерінің  үгіт-насихаттарын  санаға  сіңіру  барысында  кӛп 
жағдайда,  әлемдік  ортақ  ақпарат  кӛздерін,  интернетті  пайдалануды  қолға  алған.  Онда 
да  ӛздеріне  баурап  алудың  терең  психологиялық  тетіктері  арнайы-жүйелі 
ұйымдастырылған,  мүмкін,  санаға  сіңіру  мен  кӛзін  жеткізу,  бұқаралық  гипноздың 
кейбір  тәсілдері  де  қолданылуы  ықтимал  деп  айта  аламыз.  Бір  ғана  мысал,  кейбір 
ақпараттар  сұраныс  бермесеңіз  де  монитор  алаңына  ӛздігінен-ақ  қайта-қайта  шығып 
алады  және  тартымды,  қызықтырушылық,  миға  әсер  етушілік  тәсілдерді  де  визуальді 
нұсқада қолданатын тәрізді. 
Ендеше, біз де жастар бос уақытының кӛп бӛлігін ӛткізетін және ӛмір  салтының 
бір  құралына  айналған  аудио-визуальді  тұрпатты  болып  келетін  интернет  желісін 
дәстүрлі  әдіснамамен  қоса,  қатар  пайдалану  тәсілдерін  қалыптастырып,  ұлттық 
тәрбиені  жастардың  бойына  сіңірудің  жаңа  педтехнологияларын,  психотехникаларын   
құруымыз қажет.  
3.  Бұндай  тәсілдерді  қолдану  мен  қалыптастырудың  және  дәстүрлі  тәрбиені 
жетілдірудің  тағы  бір  жалпы  мәселесі  –  интегративтік  әдіснама,  яғни,  саясаттану, 
әлеуметтану,  информатика,  психология,  философия  сияқты  ғылымдардың  тұтас 
біріккен  түрде  қолға  алуы.  Ұлттық  тәрбие  тек  педагогиканың  ғана  жүктелген  міндеті 
емес,  кез-келген  қазақ  қоғамындағы  зиялы  қауымды  алаңдататын  түйткіл  және 
моральдік борышы, тіпті ұлттық ғылым этикасына енгізуіміз қажет ұстаным. Мысалы, 
Қ.  Әлжан  гуманитарлық  білім  адамды,  тұтастай  алғанда  қоғамды  сақтап  қалудың 

Казахский государственный женский педагогический университет.Вестник№ 4(40),2012. 
80 
 
 
қорғаныш тетігі, зиялы қауым рухани-адамгершілікті, ұлтжанды  болу керектігін баса 
атап кӛрсетеді/1,13б./.  
Сондықтан, біздің осындай қоғамдық ғылым саласындағы мамандардың біріккен 
күші  ықпалды  нәтиже  бере  алады,  ол  үшін  арнайы  әлеуметтік  институттар  да  құруға 
болады. Біздің қоғамдағы ғылыми қауымдастық аясындағы басты кемшіліктердің бірі – 
қазақтану идеясын негіздеуші ғалым-философ Ж. Молдабеков атап кӛрсетіп жүргендей, 
ғалымдар кеңістігінің тұтастпауы, бірліктің жоқтығы/2,15-35бб./.  
 Шындығында,  ұсынылған  ұлттық  идея  аясындағы  тұжырымдамалар  әртарапты, 
әрсалалы  ғалымдар  арасында  талқылаудан,  сынаудан  ӛткізіліп,  жетілдіруді  міндетті 
түрде  қажетсінетіндей  болуы  тиіс.  Бір  ғана  мысал,  ұлттық  идеяның  теориясы  мен 
әдіснамасын  құру  және  оның  әсіресе,  практикалық  түрде  нақты  нәтижелерге  қол 
жеткізетін  тетіктерін  жасау,  оның  ішінде  ұрпақ  тәрбиелеуге  қолдану    тек  бір  ғана 
ғалымның ізденіс аймағымен шектелмеуі тиіс.   
4.  Герменевтикалық-экспликациялы  тұрғыдан  ұлттық  тәрбие  институтының 
түпмазмұндарын  ашып  кӛрсету.  Яғни,  рухани  болмыс  пен  тұтас  руханияттың  ішкі 
терең  мазмұны  мен  практикалық  кӛріністерін  паш  етіп,  бүгінгі  күнгі  заманауи 
маңызына  баса  кӛңіл  бӛлу.  Мәселен,  бүгінгі  күнгі  исламдық  сенім  иелері  жиі 
қолданатын  «ширк»  қосу,  ұлттың  қажетті  атрибуттарын  «харам»  деп  санау  (мысалы, 
қымызды, қобыз үнін т.б.) немесе  «шариғатта айтылмаған» деп сан мыңдаған жылдар 
бойы  жалғасын  тауып  келе  жатырған,  бүгінгі  күнге  дейін  ӛміршеңдігін  сақтап 
сабақтақтасқан  қазақы  дәстүрлерге  тиым  салу  аймағына  енгізілген  ұлттық  болмыс 
нақыштарының адамзат үшін, нақтырақ айтқанда, халқымыз үшін қаншалықты маңызы 
бар  екендігін  түсіндіріп  беру  бүгінгі  күнің  маңызды  іс-шарасы.  Соның  бірі  –  Ұмай-
Анаға  табыну.  Бұл  ұлтты  тұтастай  алғанда,  географиялық  кеңістік  пен  туған  жерді 
құрметтеуге  баулитын  және  оны  сенім  мен  сезім  бойынша  бекітіп  беретін  қағида 
екендігін ескеруіміз қажет. Немесе, мүрдені екі-үш күн сақтап барып жерлеу, алдымен, 
клиникалық-уақытша  ӛлім  болуы  ықтимал  екендігін  ескеріп,  оның  қайта  тірілуіне 
мүмкіндіктер  жасаудың  философиясынан  туындаған  деп  топшылаймыз.  Осы  тұста  Ә. 
Нысанбаевтың  қоғамдағы  діни  мен  ұлттық  сипатты  шатастырмау  қажеттігі  туралы 
пікірлерінің маңыздылығын кӛре аламыз/3,69б./.  
  Бұл  сияқты  тарихи-практикалық  маңызы  зор  дәстүрлер  кӛптеп  кездеседі.  Осы 
тұста,  салт-дәстүрлердің  барлығының,  тіпті  әрбіреуінің  осындай  терең  мазмұны  бар 
екендігін естен шығармаған жӛн. Дегенмен, кейбірінің ішкі мазмұны мен практикалық 
себептері  ұмыт  болып  кӛмескіленіп  кеткен.  Мысалы,  сақ  дәуірінен  жалғасын  тауып 
келе  жатырған  тырнақ  пен  шашты  адам  аяғы  баспайтын  жерге  сақтап,  кӛмудің 
мағынасы  ұмыт  болған.  Мүмкін  оның  да  терең  ӛмірмәнділік  мәні  бар  шығар.  Бұндай 
кӛне  дүниетанымдарды  сараптау  тұңғиық  сана  мен  бейсана  деңгейінде  болғандықтан, 
оларды  ашып  кӛрсету  біршама  қиындықтар  келтіреді.  Дегенмен,  олардың  шынайы 
мағынасын  ғылыми-теориялық  тұрғыдан  зерделейтін  уақыт  келіп  жетті.  Мәселен,  С. 
Оспановтың  «Арғытектану  негіздері»  терең  қатпарлы  дәстүрлер  мен  руханияттық 
болмысты  жан-жақты  ашып  кӛрсетудің  игі  бастамалары  болып  табылады.  Бір  ғана 
мысал:  «Батаның  онтологиялық  мәні  –  сананың  адамдардың  белгілі  бір  қарым-
қатынасы  кезіндегі  ӛз  негізіне  барынша  жақындайтын,    ешбір  кӛлденең  ойларға 
алаңдамайтын, 
айтылған 
тілекке 
толығымен 
еніп, 
шоматын 
экстазистік 
экзистенционалдық  күйін  туындату  жағдайы  екендігінде.  Батаның  мұндай 
онтологиялық мәні басқа діндердің дұғаларының атқаратын онтологиялық қызметінен 
кем емес»,-деген/4,274б./ экспликациялық түсіндірмесі ұмыт болған мағынаны ашу мен 
ішкі мәнге тереңдеп енудің нәтижесінен туған.     
Әрбір аңыз бен әфсана, дәстүр мен әдет-ғұрып, діни сенімдеріміздің барлығының 
осындай  ішкі  мағынасын  ашып  кӛрсетіп,  оңды  нәтижесі  мен  адам  ӛміріне  нақты 
пайдасы  бар  екендігін    ұсыну  кезек  күттірмейтін,  заманы  келген  ішкі  таным  мен 
бейсананың  сұраныстары.  Немесе,  ӛлімнен  қашқан  Қорқыт  атаның әрекетін  тағдырға, 

81 Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің
 Хабаршысы № 4(40), 2012 
 
 
жаратқанның шарттарына қарсы шығу деп түсінгеннен гӛрі, ӛмірді сүйе білудің үлгісін 
ұсыну,  бүгінгі  күнгі  жастар  арасындағы  суицидтің  алдын-алуда  қажетті,  таптырмас 
тәрбиелік идея деп түсінген жӛн. Немесе, Ғабитовтың пайымдауынша, Зорастризмдегі 
жақсылық  пен  жамандықтың  күресі  жалпы  адамзатқа  осы  шекараны  ажырату  туралы 
түсініктердің кеңеюіне жол ашқан/5,44-48бб./.  
5.  Қоғамымыздағы ұлттық идея аясындағы тәрбиенің мақсаттары мен міндеттерін 
ашық  алаңға  шығару.  Бүгінгі  жалпыадамзатты  алаңдатып  отырған:  экология,  қауіпті 
аурулармен  күрес,  азық-түлік  дағдарысы,  жердегі  демографиялық  жағдай  т.б.  сияқты  
ғаламдық  мәселелер  тізбегінің  құрылуына  аналогиялық  түрде,    кезек  күттірмейтін 
түйткілдер  ретінде  –  «Ұлттық  идея  аясында  ұрпақ  тәрбиелеудің  жалпықазақстандық 
мәселелері»  деген  ахуалдар  тізбегін  құру  және  оны  иерархиялық  бірліктер  бойынша 
орналастыру  маңызды  іс.  Мысалы,  бүгінгі  күні  бірінші  орынға  діни  экстремизм  мен 
терроризмнің  алдын-алу,  екінші  орынға  суицидті  азайту  мен  тежеудің  тәрбиелік 
шаралары т.б. болып жалғасын табуы тиіс. Әрине, барлық мәселелер де ӛз деңгейінде 
ӛзекті,  бірақ  неғұрлым  аса  маңызды  түйткілдерді  кезекке  қойып,  оны  шешудің 
жолдарын құру қажет.  
Қорыта  айтқанда,  бүгінгі  таңдағы  ақпараттар  тасқыны  арасынан  ұлттық  идея 
аясындағы  тәрбиенің  ықпалды  ӛрісі  мен  аясын  кеңейту,  оның  заманға  лайықталған 
әсершіл  нұсқаларын  құру  (модернизациялау),  жағымсыз  және  ұлттық  идеяға  қайшы 
келетін идеологияларды түбегейлі жойып жібермегенмен, олармен күресуді жолға қою, 
ұлттық  құндылықтардың  формасы  мен  бейнесін  ғана  танып  қоюды  емес,  оның 
нәтижесін,  пайдасын,  ӛмірлік  маңызын,    тиімді  жақтарын,  қоғамдағы  қызметін  батыл 
түрде ашып кӛрсету шаралары ұлт зиялыларының тағдырына тағайындалып, міндетіне 
айналған мақсат, борышына айналған парыз деп ой түйіндеуімізге болады.    
 
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 
1.  Алжан  К.У.  Гуманитарное  знание  в  современных  условиях//Қазақ  ӛркениеті, 
№3(44), 2011.  
2.  Молдабеков  Ж.  Қазақтану  және  жаңару  философиясы:  Оқу  құралы.-Алматы: 
Қазақ университеті, 2009.-282б.  
3.  Нысанбаев  А.Н.  Глобализация,  межконфессиональный  диалог  и  философия 
взаймопонимания// Қазақ ӛркениеті, №3(44), 2011. 
4. Оспанов С. Арғытектану негіздері: тәңірлік пен жаратушылық ілімді зерттеудің 
ғылыми-пратикалық мәселелері.-Алматы: Арыс, 2009.-424б.  
5.Ғабитов  Т.Ғ.  Рухани  мұраны  зерттеудің  әдіснамалық  мәселелері//Қазіргі 
заманғы руханилық мәселесі.-Алматы: СаГа, 2007.-560 с. 
 
ТҮЙІНДЕМЕ 
 
Бұл мақалада қазіргі заманғы ұлттық тәрбиенің ӛзекті мәселелері қарастырылады. 
Автор инновациялық технологияларды енгізуге баса назар аударады және оның жалпы 
теориялық-әдіснамалық мәселелерін ұсынады.  
 
РЕЗЮМЕ 
 
В  статье  рассматриваются  актуальные  проблемы  этнопедагогики.  Автор  уделяет 
большое  внимание  инновационную  технологию  воспитания  и  его  теоретико-
методологические проблемы.  

Казахский государственный женский педагогический университет.Вестник№ 4(40),2012. 
82 
 
 

жүктеу/скачать 1,06 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: