«Каждый этнос в каждую историческую эпоху имеет свой антропонимикон реестр личных имен.»
жүктеу/скачать 47,75 Kb.
|
ККСОНга макала
| Қала аттары!!!
Питербург ташы – букв. камни Петербурга, деньги, сделанные из металла [ТТФС Т.2. 1990: 53]. Татар тілінің бұл тобына мысалдар: Лаеш шулпасы ечу (ашау, чүмеру) – Лайшево сорпасын ішіңіз, қиындықтарды жеңіңіз Бұрын Лайшево ауылы жолдан алыс емес еді, бірақ батпақты жер болғандықтан оған жету үшін айналма жолмен жүруге тура келді, адамдар жолды кесіп тастағысы келетін жағдайлар көп болды. батпақ, онда өлді; Лаеш шулпасы ешмәген - лит. лайшево сорпасын ішпеген, мұқтаждық көрмей өмір сүрген; Лаешта Булмаган хаттары. Лайшевода болмады, өмірді көрмеді, қиындықтарға тап болмады [ТТФС V.2. 1990: 7]; Ничек итсə итте, Мəкəрҗəгə китте- кез келген жолмен мақсатқа жету. Татар тіліндегі топонимдік компоненті бар басқа фразеологиялық бірліктерге мысал бола алады: Себер киту – орны толмас жоғалту туралы; Себер җибарү, баш себер киту – Сібірге жер аудару, ұжымдастыру кезінде иеліктен шығару; Алпар хəерчесе(телəнчесе)Алпар ауылының қайыршысы, кәсіпқой қайыршылар; анды гына (кимшелек) Бохар киявендə дə була Бұқар күйеу балада мұндай кемшілік болады, кемшілігі жоқ адам болмайды, болмашы кемшілік кешіріледі; Самар үгезедей - өгіздей еңбек ететін, сөзсіз бағынатын адам туралы; Ташкент астымақұлдамайды. Тұрғылықты жерін үнемі ауыстырып отыратын жеңіл ізгі әйел туралы. Өте алыс деген мағынада: Башқұрт тілінде:Ҡафтау* арты. Бик алыҫ урын, ер сиғе. [.Айбулат:] Гөлйөҙөм, һин ҡайғырма. Улар теләһә һине Ҡафтау артына алып барып ташлаһындар, барыбер мин һине улар ҡулы нда ҡалды расаҡ түгелмен. (К. Дәүләтшина.) Қазақ тілінде: Ит жекккен; Татар тілінде ежелден татар халқының санасында сауда, оқу-ағарту және мәдени орталық ретінде байланыстырылған Бұхара ойконимі бірқатар фразеологиялық бірліктердің құрамдас бөлігі болып табылатыны келесі фразеологиялық бірліктердің мелиоративтік мәнін түсіндіреді : Бохара мәчәсе немесе Бохар җимеше - Бұхарада білім алған молда; Бұқараға барса аяғын җирге тиерместер иде - үйде қадірі жетпеген өте білімді адам туралы. Бұхарға барса, сол жерде қолтығынан алып жүретін. Бохар ишек – Бұқар есегі жалқау, қыңыр, ақымақ адамды білдіру үшін қолданылады. Фразеологиялық бірліктің мағынасына адам мен жануардың мінез-құлқының ұқсастығын көрсететін неономастикалық бірлік «есек» әсер етуі мүмкін, бірақ бұл жерде бос емес, қимыл-қозғалыстардың ойластырылған белсенділігі ескеріледі. бірақ бұрылыс, пассивтілік, алға қарай кез келген қозғалыстың болмауы, бұл қозғалысты қаламау - қыңырлық. Бір қызығы, татар тілінде ойконимдік компоненті бар фразеологизмдер де бар: Мәскеу күрене (куренерлек) сұйық демделген шайды сипаттайды. Айта кету керек, «Мәскеу көрінеді» деген тіркес орыс тілінде де бекітілген, бірақ тозған нәрсені сипаттайды. Мәскеу өсте - Мәскеудегі жәрмеңке маусымы, моннан ыргытсан Мәскәүге барып җитар - - ескірген нан туралы. Гидронимдер: Татар тілінде Идел гидронимімен (орыс тіліне Еділ деп аударылған) фразеологиялық бірлік бар, мысалы, Идел суы илле батман – дәмсіз тағам туралы, мысалы, қайнатпа сорпа немесе қою шай емес. Дон және Дунай гидронимдері келесі фразеологиялық бірліктерде жүзеге асады: Дон, Дон, және жақсы үй - адам қайда болса да, ол үйде бәрібір жақсы; үйде тұрды, бірақ Донда аяқталды - кенеттен құрметін жоғалтқан адам, өзін қашып кетті. Бұл фразеологиялық бірліктерде қарастырылатын гидроним болымсыз мағынаға ие; Дунай алып кеткендей – кімнің (ненің) із-түзсіз жоғалып кеткені туралы (міне); Дунай мен Еділ қосылмайтыны анық - анық, анық, дұрыс; күмән тудырмайтын нәрсе туралы; қыстар тарады, дәл Дунай - бұл мақалда Дунаймен салыстыру арқылы жақсы өнім атап өтіледі. жүктеу/скачать 47,75 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|