Сондықтан да ақыл тірі тіршілік етушідегілердегі сияқты табиғатта да бар және ол әлемдік реттіліктің және бүкіл әлемдік құрылымның себебі дегендер оның алдындағылардың ойланбай айтқан пайымдауларына қарағанда ақылды болып көрінді
Диалектика философия танып-білетінді зерттеуге талпынады, ал софистика шын емес, жалған философия...
…Кезкелген философиялық білімге ортақ бастапқы табалдырық субстанция, сан және сапа. Бастапқы субстанция, яғни түйсік арқылы қабылданатын нәрсе өз кезегінде оның алғашқы атрибуттарын түйсіну арқылы танылады. Бірақ түйсік оларды тікелей емес, сан және сапа арқылы қабылдайды. Кім де кім сан және сапа білімін меңгермесе, сол субстанция білімінен де хабарсыз. Философиядағы іргелі, нақ және толық білім субстанцияны білу.
5. “ЖАН ТУРАЛЫ”
Жанды танып-білу кез-келген ақиқатты танып-білуге, әсіресе табиғатты танып-білуге көп көмектеседі деп ойлаймыз… Жаны бар жаны жоқтан екі сипаты бойынша ерекшеленетін сияқты, олар: қозғалыс және түйсік… Жерді ешкім жан деп жарияламады, жан барлық элементтерден тұрады, немесе, ол барлығының жиынтығы деп айтқандар ғана болмаса.
Сонымен, кез-келген жан үшін ортақ нәрсені анықтау керек болса, ол мынадай: жан дегеніміз мүшелерге ие табиғи дененің бірінші энтелехиясы… Бірақ қарашық пен көру көзді құрайтыны сияқты, жан мен дене тірі тіршілік етушіні құрайды… Сонымен, жан тірі дененің себебі және бастауы.
(Аристотель. Собрание сочинений в четырех томах. Т.1. М., 1976.).
