Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы
жүктеу/скачать 1,82 Mb. Pdf көрінісі
|
Қазақ жазуының тарихы мен теориясы
| у
таңбасы ұу және үу дыбыс тіркес- терін, не үнді дауыссыз дыбысын беретіні белгілі. мысалы: су – сұу, суық – сұуұқ, бу – бұу, сурет – сүурөт, тулақ – тұулақ, қуаныш – құуаныш, қуат – құуат. Бірінші буындағы ұ, ү дауыстыларының әсерінен екінші-үшінші буында жазылатын езулік дыбыстар еріндікке айналады. мысалы: қуғын – құуғұн, қуқыл – құуқұл, құжыңдау – құужұңдау, қулық – құулұқ, шулы – шұулұ, тумыс – тұумұс, туылу – тұуұлұу, туырлық – тұуұрлұқ, туыс – тұуұс, тумыш – тұумұш. Сондай-ақ у дауыссыз дыбысынан басталған буын құрамындағы езуліктер де еріндік болып айтылады. мысалы: тауық – тауұқ, сауық – сауұқ, бауыр – бауұр, сауыр – сауұр, туыс – тұуұс, туылу – тұуұлұу, сауу – сауұу, сауылу – сауұлұу, туу – тұуұу, суу – сұуұу, серуен – сер ү уөн, серуендеу – сер ү уөндеу, керуен – кер ү уөн, керуенбасы – кер ү уөмбасы. Соңғы мысалдардағы буын санын ықшамдау үшін және ашық буыннан қашу мақсатында екі бітеу буын аралығындағы ү, ұ 150 151 дыбыстары жартылай немесе толық түсіріліп (редукцияланып) айтылады. Осы қатарға шаруа – шар ү уа, меруерт – мер ү уерт сөздері де жатады. мына сөздердің айтылу сазын сақтап жаттығыңыздар: рәсуа – рәс ү уә қонағуар – қонағ ұ уар керуен – кер ү уөн серуен – сер ү уөн сәруар – сәр ұ уәр меруерт – мер ү уөрт пәруана – пәр ү уәна пәтуа – пәт ү уа шаруа – шар ұ уа қалуа – қал ұ уа белуар – бел ұ уар сөзуар – сөз ұ уар ал екі бітеу буындағы еріндіктердің көрші буынға әсері алдыңғыларға қарағанда әлсіздеу болатынын білген жөн. Оның үстіне, екінші буындағы жүктеу/скачать 1,82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|