Кэкен Аханов грамматика теориясының негіздері ж о га р ы оку оры ндары ны ц филология ф акульт ет т еріне арналган оқу цүралы


§ 4. Әрбір тілдің өзіне тэн белгілі бір құрылымы болады



Pdf көрінісі
бет4/174
Дата18.10.2023
өлшемі5,78 Mb.
#118714
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   174
Байланысты:
file-4107 3


§ 4. Әрбір тілдің өзіне тэн белгілі бір құрылымы болады. 
Құрылым тілді кұрастырушы бірліктер - сөзде де, сез тіркесінде 
де, сөйлемде де бар. Тілдің құрылымына талдау жасау, сайып кел- 
генде, оны құрастырушы тілдік бірліктер - сөздің құрылымына, 
сөз тіркесінің құрылымына жэне сөйлемнің құрылымына талдау 
жасау болып шығады. Сөздің құрылымы грамматиканың мор­
фология бөлімінде қарастырылса, сөз тіркесінің кұрылымы мен 
сөйлемнің құрылымы оның (грамматиканың) синтаксис бөлімінде 
қарастырылады. Осыған орай, бұл кітаптасөздің құрылымы мен сөз 
тіркесінің құрылымы жэне сөйлемнің құрылымы қарастырылып, 
сөз бен сөз тіркесінің, сөз тіркесі мен сөйлемнің ұқсас жақтары 
мен айырым жақтарын айқындаудың теориялық мәселелеріне, 
әсіресе олардың бір-бірінен жігін ажырату мәселелеріне айрықша 
назар аудару мақсат етіледі.
Грамматика сөздердің өзгеруін, түрленуін, олардың (сөздердің) 
сөйлемде тіркесу формулалары мен зандылықтарын зерттейді. 
Сөздер бір-бірімен грамматикалық қатынасқа түскенде гана,
1 К. Аханов, Тіл біліміне кіріспе, Алматы. 1965, 377-378-беттер і.
7


олардан сөз тіркестері мен сөйлемдер жасалады. Грамматикалық 
қатынастар сөздердің аралығында ғана емес, сонымен бірге сөз 
тіркестерінің аралығында да, сөйлемдердің аралығында да болады. 
Осыған орай, грамматика сөздердің аралығындағы, сөз тіркестері- 
нің аралығындағы, сөйлемдердің аралығындағы грамматикалық 
қатынастарды зерттейді. Грамматика үшін тілдік бірліктердің 
арасындағы грамматикалық қатынастар ғана емес, сонымен бірге, 
тілдік бірліктердің (сөз, сөз тіркесі, сөйлем) құрылымы да маңызды 
мәселе болып саналады. Мэселенің осы жағын аңғарта келіп, проф. 
Р. А. Будагов былай дейді: «...Грамматикада 1) сөздің құрылымы,
2) сөз тіркесінің құрылымы 3) сөйлемнің қүрылымы зерттеледі. 
Грамматика сөздің арасындағы қатынастарды ғана емес, сөздің 
ішіндегі жэне сөз тіркестерінің арасындағы қатынастарды, сөз 
тіркестерінің ішіндегі қатынастарды қарастырады. Сөйлем туралы 
да осыны айту керек: грамматикада оның құрылымы гана емес, 
сөйлемдердің әртүрлі типтерінің аралығындағы байланыстар да 
зерттелінеді»1.


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   174




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет