Кэкен Аханов грамматика теориясының негіздері ж о га р ы оку оры ндары ны ц филология ф акульт ет т еріне арналган оқу цүралы


§  14.  Грамматиканың эрі өте  маңызды,  эрі  күрделі мәселелерінің



Pdf көрінісі
бет17/237
Дата31.12.2021
өлшемі5,78 Mb.
#21265
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   237

§  14.  Грамматиканың эрі өте  маңызды,  эрі  күрделі мәселелерінің 
бірі -  грамматикалык форма туралы мәселе. Грамматикалык форма 
туралы  үгым  грамматикалык  магына  жэне  грамматикалык  тәсіл 
туралы  үгымдармен  тыгыз  байланысты.  Грамматикалык  магына 
белгілі бір грамматикалык формамен айтылады. Ал грамматикалык 
тэсіл  грамматикалык  магынаны  грамматикалык  форма  аркылы
1  А.  А.  Реформатский.  В ведение  в  я з ^ к а ^ е ц и е ^ ' ^ ,


білдірудің  жолы  болып  саналады.  «Грамматикадағы  форма  өзара 
бірлікте  болатын  грамматикалык  мағына  мен  грамматикалык 
тәсілдің  ара  қатысы»1.  Тілдегі  магына  мен  форма,  соның  ішінде 
грамматикалык  магына  мен  грамматикалык  форма,  бір-бірімен 
тыгыз  байланыста  болады.  Белгілі  бір  грамматикалык  формасы 
болган  жагдайда  тана,  грамматикалык  магына  жайында  сөз  ете 
аламыз.  Керісінше,  белгілі  бір  форманың  грамматикалык  форма 
регінде  танылуы  үшін,  оның  міндетті  түрде  грамматикалык 
мағынаны  білдіруі  қажет.  Мысалы,  Ананың  сүті  -   бал,  баланың 
тілі -  бал (мақал) деген сөйлемдегі ана сөзі ілік септік формасында 
келіп,  меншіктеуші  магынаны білдірсе,  сүт  сөзі тэуелдік формада 
келіп,  меншіктелуші  (тэуелді) магынаны  білдіреді.
Сөз  эртүрлі  тәсілдермен  түрленіп,  әлденеше  формата  ие 
болады.  Мысалы,  цызылдау,  қызылыраң,  цызгылтым,  цып-цызыл 
дегендер бір гана қызыл деген сөздің аффиксация тәсілі  (цызылдау, 
цызылырац,  цызгылтым), жартылай қосарлану  тэсілі  (цып-қызыл) 
арқылы  жасалган  формалары  болып  саналады  (сөз  формалары 
жайында толыгырақ маглұматты  IV тараудан  қараңыз).

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   237




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет