Қ.Қ. Ж үбанов. Қазак тілі ж өніндегі зерттеулер, Қазак ССР-нің «Ғылым» баспасы

«Қазақ  тілінің  түсіндірме  сөздігінде  бесатар,  көлбақа, 
қүрбаца1 деген сөздер біріккен сөздер ретінде танылып, өз алды- 
на  біртұтас  жеке  сөздер  ретінде  берілсе,  бұлардан  мағы налы қ 
гұтастығы  жағынан  да,  кұрылысы  жағынан  да,  синтаксистік 
бірлігі  жағынан  да  ешбір  айырмашылығы  жоқ  алты  атар, 
тасбақа  деген  тәрізділер  біріккен  сөздер  емес,  сөз  тіркесі 
ретінде  қаралған  да,  осыған  орай  олардың  эрқайсы сы ны ң 
сыңарлары алты атар,  тас баңа түрінде бөлек жазылған.  Бұлар 
сөздікте  алты  аласы,  бес  бересі  жоқ,  тас  бауыр,  тас  ж үрек, 
тас  царацгы  тэрізді  тұрақты  сөз  тіркестерімен  бір  қатарға 
қойылып,  фразеологиялық  сөз  тіркестері  ретінде  берілген.2 
Сонда,  сөздікті  құрастырушылардың пікірінше,  көлбаца,  қүрбақа, 
алты  атар  дегендер  біртұтас  дербес  сөздер  (біріккен  сөздер) 
болып  шығады  да,  тас  баца,  бес  атар  (сөздікте  осылайша  бөлек 
жазылған)  дегендер  біртүтас  сөздер  емес,  фразеологиялық  сөз 
тіркестері  болып  шығады.  «Біріккен  сөздер  мен  сөз  тіркестерінің 
орфографиялық  сөздігінде»  атцамінер,  атқосшы  дегендер  бірге 
жазылып,  біріккен  сөздер  ретінде  берілсе,  осы  сөздерден  ешбір 
айырмашылығы  жоқ  атшабар  сөздікте  ат  шабар  түрінде  жазы­
лып,  біртұтас  сөз  емес,  сөз тіркесі  ретінде берілген.3  Осы  мысал- 
дардан  көріп  отырғанымыздай,  бұл  сөздіктерде  біртектес  құбы- 
лысқа жататындар әр басқа қүбылыстар ретінде қаралған.
«Қазақ  тілінің  түсіндірме  сөздігінде»  көлбаца,  цүрбаца, 
атшабар,  ацсүйек,  көкми,  балқайшақ,  балмүздац,  бірбеткеіі, 
жолбике  дегендер  біріккен  сөздер  ретінде  қаралса  (сөздікте 
бүлар  осылайша  біріктіріп  жазылып,  әрқайсысы  өз  алдына 
дербес  реестр  сөздер  ретінде  берілген),  «Біріккен  сөздер  мен  сөз 
тіркестерінің  орфографиялық  сөздігінде»  бүлар,  керісінше,  сөз 
тіркестері ретінде қаралған.
Егер  қазақ  тілінің  екі  томдық  түсіндірме  сөздігіне  жүгінсек, 
ацсүйек,  ащ а ла   (ойын),  ащ үм ан  (шэйнек),  ацтиін,  алакөлеңке, 
алатац  (қыстан  күйлі  шыққан  жылқы),  алцызыл,  алыпсатар,

жүктеу/скачать 5,78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: