Тармоқ таълим стандартларини ишлаб чиқиш босқичлари

Тармоқ таълим стандартларини ишлаб чиқиш босқичлари

1. 
   Турли хил касбларда жорий ва келгуси эҳтиѐжларни аниқлаш.
   
2. 
   Умумий хусусиятларга таянган ҳолда ҳудудий ўзига хосликларни ҳисобга олиш.
   
3. 
   Касб-ҳунар таълим стандартларини ишлаб чиқиш ва маъсулларни ҳисобга олиш, ҳамда экспертлар гуруҳини жамлаш, стандартларни ишлаб чиқиш.
   

• 
  ЎМКҲТР институти илмий ходимлари;
  
• 
  ЎМКҲТ ўқув муассасалари ўқитувчилари;
  
• 
  Иш берувчилар вакиллари, ишлаб чиқариш (ижтимоий ҳамкорлар);
  
• 
  Касбий фанлар билан боғлиқ изланишлар билан шуғулланувчи экспертлар (олимлар);
  
• 
  Тармоқ вазирликлари, ишлаб чиқарувчилар палатаси вакиллари ва ҳакозо.
  

1. 
   босқич.ЎМКҲТ стандартини ишлаб чиқишга буюртма бериш.
   

2. 
   босқич. Буюртмани кўриб чиқиш ва қабул қилиш.
   

Стандартни ишлаб чиқиш ѐки янгилаш тўғрисида буюртмани кўриб чиқиш ва қарор қабул қилиш Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги томонидан қабул қилинади. Буюртмани кўриб чиқиш мазмун нуқтаи-назаридан ва меҳнат бозори талабларига кўра, давлатнинг таълим сиѐсати аспектларини ҳисобга олган ҳолда (яъни «Таълим тўғрисидаги» ва «Кадрлар тайѐрлаш миллий дастури» қонунлари асосида) амалга оширилади.

3. 
   босқич.Ишчи (ижодий) гуруҳини ташкил этиш.
   

• 
  тайѐрлов йўналишлари, касблар ва ихтисосликлар бўйича иш берувчилари вакиллари;
  
• 
  фан вакиллари (тармоқ вазирликлари ва уларнинг илмий текшириш институтлари шу соҳа бўйича экспертлари);
  
• 
  таълим муассасалари вакиллари;
  
• 
  ЎМКҲТРИ вакиллари.
  
1. 
   босқич. Стандарт лойиҳасини тайѐрлаш.
   

ЎМКҲТ тармоқ стандарти қуйидаги компонентлардан ташкил топади:

1. 
   Қўлланиш соҳаси.
   
2. 
   Меъѐрий иловалар.
   
3. 
   Таърифлар.
   
4. 
   Стандартнинг мақсад ва вазифалари.
   
5. 
   Касбий тавсифнома.
   
6. 
   Касбий тайѐргарлик мазмунининг мажбурий минимуми.
   
7. 
   Намунали ўқув режаси.
   
8. 
   Стандарт талабларининг бажарилишини назорат қилиш.
   

Стандартнинг тўртинчи компонентида стандартда фойдаланилагн асосий атамаларнинг таърифи ва уларга изоҳ берилган.

Иш берувчиларнинг талабларидан келиб чиққан ҳолда мутахассиснинг касбий тавсифномаси ишлаб чиқиш зарур.

Тармоқ таълим стандартининг энг асосий компоненти «Касбий тавсифнома» бўлиб, бу компонентда иш берувчининг талаблари акс эттирилади. Кўпчилик ривожланган Европа мамлакатларида иш берувчилар ҳар бир касб бўйича касбий стандартларни ўзлари ишлаб чиқишади. Иш берувчилар ишлаб чиқиб касбий стандартлар асосида таълим берувчилар касб – ҳунар таълими стандартларини ишлаб чиқишади.

Касбий тавсифномани ишлаб чиқиш учун аввало шу мутахассис, ишчи ўрни таҳлил қилиниши, мутахассиснинг амалга ошираѐтган касб фаолият турларининг кетма-кетлиги, иш жараѐнининг технологияси, касбга қўйилган махсус талаблар ва шу касб мутахассиси эгаллаши лозим бўлган кўникма ва билимлар ҳақида маълумотлар бўлиши лозим. Тармоқ таълим стандартининг энг асосий компоненти «Касбий тавсифнома» бўлиб, бу компонентда иш берувчининг талаблари акс эттирилади. Кўпчилик ривожланган Европа мамлакатларида иш берувчилар ҳар бир касб бўйича касбий стандартларни ўзлари ишлаб чиқишади. Иш берувчилар ишлаб чиқиб касбий стандартлар асосида таълим берувчилар касб – ҳунар таълими стандартларини ишлаб чиқишади.

Касбий тавсифномани ишлаб чиқиш учун аввало шу мутахассис, ишчи ўрни таҳлил қилиниши, мутахассиснинг амалга ошираѐтган касб фаолият турларининг кетма-кетлиги, иш жараѐнининг технологияси, касбга қўйилган махсус талаблар ва шу касб мутахассиси эгаллаши лозим бўлган кўникма ва билимлар ҳақида маълумотлар бўлиши лозим.

Касбий тайѐргарлик мазмунининг мажбурий минимуми қуйидаги кўринишга эга («Ошпаз» ихтисослиги мисолида):

Ўртамахсус, касб-

ҳунартаълимитайѐрловйўналишларибўйичаўқуврежавадастурларниишлабчиқ иш асослари

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2000-йил 16- октябрдаги «Ўрта махсус касб-ҳунар таълими Давлат таълим стандартларини тасдиқлаш тўғрисида» ги 400-сонли қарори билан тасдиқланган ЎМКҲТ

ДТС «Асосий қоидалар» стандартида ЎМКҲТ таянч ўқув режасини ишлаб чиқиш бўйича қуйидагилар келтирилган:

1. 
   Ўрта махсус, касб-ҳунар таълими стандартининг таянч ўқув режалари таълим мазмунидан келиб чиқиб академик лицейлар ва касб-ҳунар коллежлари тайѐрлов йўналишлари бўйича алоҳида тузилади.
   

2. 
   Таянч ўқув режасида ўқув йили 40 ҳафта ва 2 семестрдан иборат. Ҳар бир семестр 20 ҳафтани ўз ичига олади.
   

3. 
   Таянч ўқув режаларида умумий 4560 соатдан 80-220 соат таълим муассасаси илмий-педагогик кенгаши қарори билан киритиладиган фанлар учун ажратилади.
   
4. 
   Таълим муассасалари ўқувчиларининг ҳафталик юкламаси 54 соатни ташкил этади. Бундан 16 соати мустақил ишлашга ажратилади.
   
5. 
   Таълим муассасалари илмий-педагогик кенгашларига ишчи ўқув режаларини тузишда таянч ўқув режаларини таълим стандартлари талаблари доирасида 15-20 % гача ўзгартириш ҳуқуқи берилади.
   
6. 
   Академик лицейлар ва касб-ҳунар коллежлари учун таянч ўқув режалари қўйидаги жадвалларда келтирилган.
   

АКАДЕМИК ЛИЦЕЙЛАР ЎҚУВ РЕЖАСИ МОДЕЛИ

КАСБ-ҲУНАР КОЛЛЕЖЛАРИ ЎҚУВ РЕЖАСИ МОДЕЛИ

Изоҳ: Касб-ҳунар коллежларнинг ўқув режалари тайѐрлов йўналишлари, касблар ва ихтисосликларнинг ўзига хос хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда алоҳида тузилиб, касбий таълим фанлари (умумкасбий ва махсус фанлар) га, ўқув ва ишлаб чиқариш амалиѐтига ажратилган соатлар миқдори умумий ажратилган соатлар ҳажмига нисбатан 10% гача ўзгариши мумкин.