Байланыс беріктігін арттыруға арналған резина қоспаларының модификаторлары. Модификаторлар - бұл әдетте адгезиялық-белсенді қосылыстар болып табылатын полифункционалды ингредиенттер. Эластомер молекуласына енгізілетін функционалды топтарда басқа эластомер молекулаларымен де, толықтырғыш бөлшектерімен де әртүрлі энергияның байланысын түзуге қабілетті атомдар болуы керек.
Мақсаты бойынша модификаторларды келесі топтарға бөлуге болады [21]:
- тоқыма кордқа бекітуге арналған адгезия промоторлары;
- металкордқа бекітуге арналған адгезия промоторлары;
- полимерлердің техникалық көміртекпен өзара әрекеттесу промоторлары;
- полимерлердің минералды толықтырғыштармен өзара әрекеттесуінің промоторлары;
- резиналардың беріктік, механикалық және басқа да сипаттамаларын арттыратын модификаторлар.
Резинаны кордқа бекітуге арналған модификаторлар жүйесі Резина-кордты жүйелерде адгезия промоторлары ретінде RFS жүйесі кең таралды. RFS - кремний қышқылды толықтырғыштармен катализденетін екіатомды ароматты спирттердің (резорцин сияқты және т.б.) метилен донорларымен (ГМТА, ГМММ және т. б. сияқты) өзара әрекеттесу реакциясы негізіне жататын көп компонентті адгезиялық-белсенді модификациялау жүйесі. RFS-жүйесі резинаны сіңдірілген тоқыма армирлеуші материалдарға (полиэфирлі армирлеуші материалдар RE десмодур немесе RFE десмодур сияқты изоцианатты қосылыстармен алдын-ала өңдеу арқылы адгезиялық-белсенді түрінде қолданылады) және жезделген жасалған металл-кордпен немесе жезделген борттық сымдарға бекіту үшін қолданылады [22].
Екі атомды ароматты спирттердің типтік өкілі резорцин болып табылады. Резорцин қанағаттанарлықсыз технологиялық қасиеттерімен сипатталады: гигроскопиялық, резеңке қоспаларында нашар дисперсиялануы, каучуктерде төмен ерігіштігі, резина қоспалардың бетіне ағарып шығуға жоғары бейімділігі. Сондықтан ол диспергирлеуші агенттермен, мысалы, стеарин қышқылымен (кохедур А250) немесе эластомерлі байланыстырғыш және диспергирлеуші қоспалармен (реногран, резорцин-80) алдын-ала дайындалған композициялар түрінде қолданылады [23].
RFS жүйелеріндегі метилен акцепторы ретінде 3-тен төмен поликонденсация дәрежесінде резорциннің формальдегидпен немесе резорцин және алкилфенолдың (крезонал) формальдегидпен (Sumikanol 620) конденсациялану өнімдері де қолданылады [24].
RFS жүйесінде метилен доноры ретінде гексаметилентетрамин (уротропин, ГМТА), гексаметоксиметилолмеламин және гексаметилол- меламиннің пентаметил эфирі (ГМММ РМЕ) қолданылады. Олар толықтырғыштармен (кохедур А150, кохедур А250) және (немесе) полимерлі байланыстырғышпен (реногран НЕХ80) композициялары, сондай-ақ толықтырғыштармен және майлармен (Sumikanol 507А) комбинацияларда алдын-ала конденсацияланған шайыр түрінде (конденсация дәрежесі 3-тен жоғары емес) шығарылады [25].
Бұл жағдайда резорцин мен гексаметилентетрамин негізіндегі қосылыстар резина қоспасына бөлек те, кешенді қосылыстар түрінде де енгізілуі мүмкін. Мұндай қосылыстарды қоспасына енгізу полимермен де, тоқыма талшықтарымен де өзара әрекеттесуді қамтамасыз етеді, бұл полимер-талшық байланыс беріктігінің едәуір артуына әкеледі, өйткені модификаторлар адгезив пленкасы арқылы кордтың бетіне диффузияланады [26].
RFS-жүйелерінде резиналарды жезделген металкордқа және борттық сымға бекіту үшін метилен доноры ретінде ГМММ және ГМММ РМЕ, сондай-ақ олардың негізіндегі өнімдер пайдаланылады. ГМТА және мысалы, РУ және басқалар сияқты оның негізіндегі өнімдер, резинометаллокордты жүйелердің жұмысына теріс әсер ететін конденсация процестерінде аммиактың бөлінуіне байланысты көрсетілген жүйелерде қолданылмайды (ГМТА кейбір уыттылыққа ие және тері ауруларын тудыруға бейім). RFS жүйесі жоқ қаптаушы резиналермен салыстырғанда RFS жүйесінің металкордын қаптау үшін резина құрамында пайдаланған кезде күкірт мөлшері 1,5–2,0 мас.б-ке азаяды. Резиналарды металкордқа бекіту үшін RFS-жүйелерін қолдану кобальт немесе никельді қосылыстары бар жүйелерге тән кемшіліктерді төмендетуге мүмкіндік береді (термо-тотықтырғыш бұзылу, күкірттің үлкен дозаларын пайдалану қажеттілігі) [27].
Резиналарды тоқыма армирлеуші материалдарға бекіту үшін RFS жүйесіндегі кремний-қышқылды толықтырғыштардың ұсынылатын мөлшері 10-30 мас. б., резиналарды жезделген металкордқа бекіту үшін - 5-10 мас.б. құрайды.
RFS жүйесін қолдану резина қоспаларын жасаудың температуралық режиміне қатаң шектеулер қояды. Дайын резин қоспаларын жасағандағы максималды температура 100°C-тан аспауы керек. Метиленді компонентті енгізудің ең жақсы нұсқасы біліктерде енгізу [28].
Жоғарыда айтылғандардан резина-корд байланыс беріктігіне келесі факторлар айтарлықтай әсер етеді деп қорытынды жасауға болады:
- резина қоспасының субстраттың бетін малу, бөлінудің наты бетін жоғалта отырып оның элементтері арасына және беттің бос жерлеріне ағу қабілеті;
- фазааралық аймақтың өтпелі және шекаралық қабаттарына вулкандаушы және модификациялаушы жүйелер компоненттерінің диффузиялануы;
- фазааралық аймақтың өтпелі және шекаралық қабаттарындағы әр түрлі энергиядағы химиялық байланыстар және олардың концентрациясы спектрінің сипаты;
- түзілген фазааралық химиялық байланыстардың қажуға мен ескіруге тұрақтылығы.
Осылайша корд-адгезив-резина жүйесінде ең әлсіз орын адгезив-резина шекарасы, әдетте сол бойынша бұзылады. Бұл адгезив-корд шекарасына қарағанда төмендеу дамыған бет; термодинамикалық сәйкес келмейтін полимерлерді қолдану; диффузияның қиындауы; резинада көптеген толықтырғыштардың болуы сияқты себептерге байланысты. Сондықтан, адгезив-резина шекарасында адгезияның жоғарылауы тұтас резина-корд жүйесінің жұмыс істеу қабілетін арттыруға ықпал ететін болады.
Бұл дипломдық жұмыста резиналардың тоқыма кордымен байланысу беріктігін арттыру үшін резина қоспаларының модификаторы ретінде табиғи битум қарастырылады. Сондықтан келесі бөлімде табиғи битумдардың құрамы туралы ақпарат келтіріледі.