Мемлекеттік емес ұйымдардың және қоғамдастықтың қатысуы
Қазақстанда экологиялық талаптарды сақтамауды анықтау мен Үкіметтік емес ұйымдардың және жұртшылықтың қатысуы өте сирек кездеседі. Көбінесе, ҮЕҰ кәсіпорындардың табиғатты қорғау талаптарына сәйкес келмеуі туралы уәкілетті мемлекеттік органдарға белгі беру құқығын пайдаланады.
Сонымен қатар, ЭЫДҰ сарапшыларының ұсыныстарына сәйкес, мемлекеттік емес сектор экологиялық бұзушылықты анықтауға және өнеркәсіптік кәсіпорындардың бейресми (мысалы, әлеуметтік қысым) және формальды (азаматтық кодекстер) құқық қолдану тетіктері арқылы қоршаған ортаның сақталуына қайтару мүмкіндігіне ие. Сондықтан құзыретті органдар жанама бақылаушылар ретінде әрекет ете алатын коммерциялық және коммерциялық емес ұйымдардың құқық қорғау қызметіне қатысу катализаторы мен кураторы рөлін игеруі қажет. Бұған өнеркәсіптік кәсіпорындардың, қаржы институттарының, қоғамдық экологиялық және басқа да бастамашыл топтардың бірлестіктері кіреді. Осы мақсатта жұртшылықтың әкімшілік атқаруға қатысатын мүмкін болатын жолдарын зерттеу және ақпараттың белсенді таратылуы және соттық алымдардың төмендеуі, азаматтық құқық қорғау органдары арқылы жүзеге асырылуы мүмкін.
Осыған байланысты, Кодекс жобасында қоғамдық ұйымдар мен жұртшылықты қоршаған ортаны қорғау және қадағалау саласында қоғамдық бақылаудың нормаларын күшейту (соның ішінде ҮЕҰ бақылаушылары ретінде бастамашылықты тарту, бақылау, жұртшылықпен І санаттағы объектілерді тексеру нәтижелерін талқылау).
Өндірістік экологиялық бақылау
Қолданыстағы Экологиялық кодекс өнеркәсіптік экологиялық бақылауды ұйымдастыруды жетілдірді, бірақ бірқатар проблемалар осы жүйенің тиімділігіне нұқсан келтірді. Нормативтік базада бірқатар шешілмеген проблемалар бар, атап айтқанда, негізгі ұғымдардың дұрыс емес анықтамалары және заңдар жетіспеушілігі. Кәсіпорындар осыған байланысты шығыстар мен жеңілдіктерге қарамастан, ең көп мүмкін болатын параметрлердің санын бақылап отыруы керек деп саналады. Есеп беру өте фрагменттелген және күрделі. Алайда құзыретті органдардың алынған деректерді толығымен бақылауға және талдауға жеткілікті ресурстары жоқ. Возникают сомнения в качестве данных, и проблемы с качеством лабораторных испытаний часто порождают споры, которые иногда должны решаться в судебном порядке. При этом законодательство большую ответственность за экологическую безопасность возлагает на производственный экологический контроль и мониторинг.
Кәсіпорындардың статистикалық есептілігі құпия болып табылады, жұртшылық тек аймақтың жиынтық деңгейдегі деректерін ала алады. Барлық кәсіпорындар (тіпті ең кіші) осындай есептерді дайындап, оларды мақұлдау үшін өтініш жасайды және тоқсан сайынғы салық есебімен бірге салық органдарына жібереді. Бұл есеп берумен байланысты реттеуші ұйымдарға жүктемені айтарлықтай арттырады.
Осыған байланысты, Кодекстің жобасы мен оған қосқан заң жобасы өнеркәсіптік экологиялық мониторинг пен есептілік стандарттарын жақсартады, соның ішінде тұжырымдамалық аппараттарды түсіндіру, УСК-на және есеп беру нысандарын оңтайландыру, УСК деректерінің ашықтығын қамтамасыз ету үшін нормаларды енгізу, УСК-ның сенімділігі мен сапасы (бақылау субъектілері, тартылған аккредиттелген ұйымдар, сондай-ақ жобалау ұйымдары), лицензияны кері қайтарып алу және аккредиттеу механизмі.