Конференция материалдары
жүктеу/скачать 3,73 Mb. Pdf көрінісі
|
zhinak akhmet baitursynov konferentsiia1
| Değerlendirme ve Sonuç
Her dil, gelişen teknoloji ve bilimin ihtiyacına göre terim türetmektedir. Bu ise genellikle o bilim dalının uzmanları tarafından yapılmaktadır. Bu sebeple bilim adamları anadilinin yapısı, kelime yapısı ve terim yapma yollarını iyi bilmeli, bu konuda bilinçli olmalıdır. Terimleri Türkçeleştirmek, Türkçe ile bilim yapmak demektir. Asıl gaye de budur. Terimlerle ilgili çalışmalar dönemleri itibariyle de ele alındığında Türkiye’de de Kazakistan’da da 1900’lü yıllarda başladığı söylenebilir. 1920’li yıllardan itibaren de bu çalışmalar ‘ulus devlet’ yapılarının da kurulmasıyla ve bilinçli olarak terimleri Türkçeleştirme hareketi şeklinde milli bir kimlik kazanmıştır. Özellikle Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki çalışmalarla Kazakistan’da Alaş aydınlarının ve bilhassa da Ahmet Baytursınulı’nın dil çalışmalarıyla terimlerin Türkçeleştirilmesi 12 yönünde bir hareket başlatıldığı ve mesafe alındığı görülmektedir. Bu süreyi terim çalışmalarının kurumsallaştırılması yönündeki ilk bilinçli ve planlı çalışmalar olarak kabul etmemiz mümkündür. Bu dönemde her iki tarafta yapılan çalışmalar, terim yapma çalışmalarında Türkçenin iç kaynaklar yönünden oldukça geniş imkânlara sahip olduğunu, bunun da bu alanda kullanılan yöntemlere bir hareket kabiliyeti ve zenginlik kazandırdığını göstermektedir. Her iki ülkedeki çalışmalarda dilin iç kaynaklarından olan ekler yardımıyla terim yapma yönteminin sık kullanıldığı, kelime birleştirme ve genel dilden kelime aktarma yollarının da işlek olduğu görülmektedir. Fazlaca uzmanlık isteyen halk ağızları, tarihi Türkçe metinler ve günümüz Türk yazı dilleri ile Türk lehçelerinden yararlanma yöntemlerinin daha az kullanıldığı da dikkatimizi çekmektedir. Terim yapımında dilin dış kaynakları da sık kullanılmakta, özellikle yabancı dilden sözcük aktarma yöntemiyle terim yapmada Arapça, Farsça ve Rusçanın hâkim olduğu görülmektedir. Kazak Türkçesinin ses ve şekil yapısına uydurularak, kal’kalav denilen aktarma yöntemiyle terim almanın dilin söz varlığını zenginleştirip anlatım imkanlarını arttırması da dikkat çekicidir. Bu yöntemler içinde Ahmet Baytursınulı’nın halk ağzından kelime almayı çok kullanmadığını görüyoruz. Türkiye’deki terim yapma yollarının Baytursınulı’nın uyguladığı yöntemlerle genellikle aynı olduğu görülmektedir. Anılan yıllarda terimlerdeki Türkçeleştirme hareketi her iki Türk vatanında da milli bir çizgi dahilinde birçok bilim alanında gerçekleştirilmiştir. Bu terimlerin çoğu farklı alanlarda bugün de kullanılmaktadır. Burada kısaca UNESCO’nun yayımladığı Terminoloji Politikaları İçin Kılavuz’un konuyla ilgili önemli bir belge olduğunu, 1971 yılında, terminoloji alanındaki uluslararası işbirliğini desteklemek ve koordine etmek amacıyla kurulan International Information Centre for Terminology (InfoTerm) aracılığıyla yürütülen çalışmalarda; uluslararası, bölgesel ve ulusal terimbilim enstitüleri, organizasyonlar ve ağlar, kamusal veya yarı kamusal veya başka tür kâr amacı taşımayan enstitülerden oluşan üyelerin terimbilim etkinliklerine katılabildiğini ifade edebiliriz (7, 78-83). Cumhuriyetin ilk dönemleri ile Kazakistan’da Alaş ve Ahmet Baytursınulı’nın temellerini atıp uyguladıkları dil politikası ve dil planlaması içinde yer alan terimlerle ilgili çalışmalar, Türkçenin bilim dili olması amacıyla ve bu yönde atılmış önemli birer adım olarak değerlendirilmelidir. Ayrıca bugün Türk cumhuriyetlerinde artmış olan ve gittikçe de artan Türkçe terimlerin yine bu cumhuriyetler arasında kurulacak bağlar ve her birinin dil kurumu temsilcilerinden oluşan üyelerin meydana getirdiği bir üst kurul olarak bir “Uluslararası Türk Dil Kurumu” tarafından ele alınarak değerlendirilmesi, terimlerin uyumu gerçekleştirilerek bir birliğin sağlanması, Türkçenin bilim dili olması yolunda atılmış adımların gerçek hedefe ulaşması konusunda somut çalışmaların yapılması gerektiğini, bunun da bu çalışmaları ilk olarak planlayan ve gerçekleştiren bilim adamlarımızın ülküsü olduğunu unutmamak gerekir. жүктеу/скачать 3,73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|