Конференция материалдары
жүктеу/скачать 3,73 Mb. Pdf көрінісі
|
zhinak akhmet baitursynov konferentsiia1
| Prof. Dr. Nergis BİRAY
Pamukkale Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü nergisb@gmail.com AHMET BAYTURSINULI’NIN TERİMBİLİM ÇALIŞMALARI İLE TÜRKİYE’DE CUMHURİYET DÖNEMİNDEKİ TERİMBİLİM ÇALIŞMALARI ÜZERİNDE BİR DEĞERLENDİRME Bildirimizde Türkiye Cumhuriyeti’nde terim yapma konusundaki çalışmalar ve bugünkü uygulamalar hakkında kısaca bilgi verilecek, terimlerin Türkçeleştirilmesinde izlenen yollar Ahmet Baytursınulı’nın çalışmaları ile karşılaştırılacaktır. Giriş Terim, Güncel Türkçe Sözlük’te; “ Bir bilim, sanat, meslek dalıyla veya bir konu ile ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan kelime, ıstılah ” [1] şeklinde tanımlanmıştır. Hamza Zülfikar, terim ve terimleşme konusundaki çalışmalarında terimi, “ ihtiyaç duyuldukça herhangi bir bilim dalı veya sanat koluyla ilgili bir kavramın dilin kök ve ek imkânlarından yararlanılarak türetilen kelimeleri ” [2, 26] olarak tanımlamıştır. Kazak Türkçesi gramerlerinde terim sözcüğü “ İlmî sahalarla ilgili özel olarak kullanılan kelimeler demektir. ” [3, 12-13] şeklinde açıklanır. Terimlerin temel nitelikleri arasında tek anlamlılık, ortak kabul ediş ve yaygın kullanımı söylemek mümkündür. Terimleri genel sözcükten ayıran anlamının sınırlandırılmış olmasıdır [4, 10-19]. Terimlerin Türkçeleştirilmesi konusunda Dizdaroğlu: “Terimler; bilim, teknik, sanat dallarında; öğrenimde, felsefe ve dinde, genel kültür dilindeki sözcüklerden daha önemli bir yer tutar. Terimleri kaldırırsanız insan beyninin en yüce ürünlerini de bir anda kargaşalığa atmış olursunuz. Uygarlık da kültür de yerinde sayar. Bilim ve teknik adamları, filozoflar, sanatçılar, birbirlerinin dilinden anlamaz olurlar; ortak anlaşma aracı ve dayanışma ortadan kalkar” der [5, 12]. 6 Terimlerin Türkçeleştirilmesinde önemli olan konu terimin, karşıladığı kavramı açık, kesin ve doğru bir şekilde ortaya koymasıdır. Bu sebeple terimlerin bir milletin kendi dilinin kök ve eklerinden, zorlama olmadan tabii yollarla oluşturulması gerekir. Bu durum eğitim öğretim açısından da öğrencinin kavramı çağrışım yoluyla kolayca öğrenmesini sağlayacağı için önem arz eder. Zülfikar, terimlerin genel özelliklerini şöyle sıralar: “Bir bilimsel kavram için tek karşılığı bulunan kelimelerdir. Anlamları sabittir ve cümle içinde de olsa değişik anlamlarda kullanılamazlar. Terimlerin bildirdiği anlam yoruma açık değildir. Karşıladıkları kavramı net, açık ve kesin bir biçimde bildirirler. Halkın söz varlığında yer almazlar ama halk ağzında kullanılıp da sonradan terim özelliği kazanmış kelimeler vardır [2, 20-21]. A.A. Reformatskiy, “Zan Terminderi, Kazak Terminologiyası” adlı eserinde terimin iki yönü olduğunu söyler: “ terimin belli bir nesneyle olan ilişkisi ve terimin anlam boyutu” . Roformatskiy, terim olan sözcükler ile metnin bağlantısı olmadığını, ayrıca onların diğer sözcükler gibi açık bir anlama sahip olmadığını da belirtir. Onun görüşüne göre, bir terim çeşitli bilim alanlarında farklı anlamlar yüklenebilir, ifade etme güçleri diğer kelimelerden farklıdır. Reformatskiy terimi ‘terminolojik sistemin elementi’ ve ‘genel dil sisteminin elementi’ olmak üzere iki sistem şeklinde ele alır: [3, 12-13]. жүктеу/скачать 3,73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|