Конференция материалдары
a. termo+metr ‘termometre’, gidro+statistika; b
жүктеу/скачать 3,73 Mb. Pdf көрінісі
|
zhinak akhmet baitursynov konferentsiia1
- Бұл бет үшін навигация:
- Ahmet Baytursınulı’nın terim yapma çalışmaları ve izlediği yollar.
| a.
termo+metr ‘termometre’, gidro+statistika; b. Avto+kötergiş ‘oto vinci’, avto+turak ‘otobüs durağı’; c. salyarka>sälerki ‘mazot’; ç. Kal’ka yöntemi ile: jarılıs (vzrıv), şögindi (osadku); buralkı suv (stoçnaya voda); kötergiş (asansör); kurak gaz (suhoy gaz) [9, 5- 37; 3, 12-13]. Ahmet Baytursınulı’nın terim yapma çalışmaları ve izlediği yollar. Ahmet Baytursınulı, Kazak terimbiliminin temelini atan dilbilimcidir. Onun türettiği terimler bugün de Kazak dilbilimi, edebiyat bilimi ve birçok bilim alanında hala kullanılmaktadır [10, 182-185]. O, sadece terim türetmekle kalmamış, bu terimlerin tanımlarını da vermiştir. Baytursınulı, Orenburg’da 1912 yılında yayımlanan “Oquv quralı” adlı eserinde ilk defa “buvın “hece” , dıbıs “ses” , nükte “nokta” , davıstı dıbıstar “ünlüler” , jartı davıstı dıbıs “yarı ünlü ses” , däyekşi “alıntı” , jiñişkelik belgisi “inceltme işareti” , xärip / ärip “harf”” terimlerini kullanmış; 1914–15 yıllarından 1928’e kadar birkaç defa yayımlanan “Til kural” (Kazak dilinin sarfı) kitabında bugüne kadar kullanılan ve hala kullanılmakta olan “zat esim “isim” , sın esim “sıfat” , san esim “sayı sıfatı” , esimdik “zamir” , etistik “fiil” , üstev “zarf” , qosımşa “yapım eki” , jalğav “çekim eki” , jurnaq “ek”” gibi yüzlerce terimi önermiş ve bu terimlerin Kazak dilbiliminde kullanılmasını sağlamıştır [11]. 8 O, az da olsa uluslararası terimleri de kullanmıştır: batareya “topçu karargâhı”, doktor, grammatika “gramer” , korpus “gövde” , telefon, vs. Baytursınulı, millî terminolojinin temelini atarken aşağıdaki kuralları sıralar: 1. Terim olarak kullanılacak sözcüğün anlamı açık olmalıdır. 2. Bu tür sözcükler Kazakçada olmadığı zaman diğer Türk lehçelerinden alınmalıdır. 3. Uluslararası terimler dilde kullanılıyorsa kalabilir, ancak onları Kazakçanın yapısına uygun hale getirmek daha iyi olacaktır. 4. Hangisi olursa olsun yabancı dillerden alınan kelime ve terimler, Kazakçanın yapısına ve Kazak telaffuzuna uygun hale getirilmelidir [4, 39-40]. Baytursınulı’nın aşağıdaki yolları kullanarak terimler türettiği görülmektedir: жүктеу/скачать 3,73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|