Конструкциялық материалдар және термоөңдеу Конструкционные материалы и термообработка Constructional materials and heat treatment Учебное пособие для специальности: 5В071200– «Машиностроение»

66 
корунд, алмаз жатады. Осы материалдың ішінде тәжірбиелік мәнін тек
қана сақтап қалады.
Жасанды материалдарға электрокорунд, бор карбиді, хром қышқылы,
синтетикалық алмаз жатады. 
Абразивті материалдар жоғары қаттылыққа ие. Мысалы: алмаздың 
микроқаттылығын 100 % алсақ, онда бор карбидінің 43%, кремнии карбиді 
30%, электрокорунд 20% құрайды.
Абразивті материалдарда машина бӛлшектеріне жоғары талап
қойылған соңғы ӛңдеуге қолданады. 
Электрокорунд (Э) түсі мен құрамы бойынша ақ (құрамы 98-99% AL2O3 
) болады, қалыпты (құрамы 91% AL2O3 ) және монокорунд (құрамы 98-
99% AL2O3 ) болып бӛлінеді. Электрокорунд ажарлау тасы жоғары 
кедергісі бар материалдарды ӛңдеу үшін қолданады. 
Кремний карбиді түйіршігі элекрокорунд түйіршігіне қарағанда 
қаттырақ және морт сынғыш.
Құрамындағы SiC мӛлшеріне байланысты екі түрге бӛлінеді: қара 
кремний карбиді (КЧ) 95-97 % SiC мӛлшерлі, және 97 % SiC мӛлшерлі 
жасыл карбиді болып бӛлінеді.
Қара кремний карбид тасы тұтқыр металдар мен қорытпаларды және 
үзілу кедергісі тӛмен материалдарды ӛңдеуге қолданады.
Жасыл кремний карбид тасын қатты қорытпаларды және
металкерамикалық кесу аспаптарын қайрау үшін қолданады. 
Ажарлау материалдары түйіршіктің мӛлшерлегіш байланысты 4 топқа
бӛлінеді: шлифтүйіршік (2000-160 мкм), шлифұнтақты (125-40 мкм), 
микрошлифтіұнтақтар (63-14 мкм), жіңішке микрошлифті ұнтақты (10-3 
мкм). 
2. Ажарлау түйіршігін және толықтырғышты бекіту үшін қолданатын
затты байланыстырушы деп атайды. Байланыстырушы тастың жұмыс
жазығының рельф геометриясына, оның тозуына, ӛңделген жазықтықтың
кедір- бұдырлығының параметріне әсерін тигізеді.
Керамикалық байланыстырушы (К1, К2, К3, К4, К5, К6, К8, К10) 
ажарлаудың барлық түріне қолданады.
К2, К3 -маркасы кремний карбидінен жасалған аспаптар үшін, 
К2 – маркасы ұсақ түйіршікті аспаптар үшін, 
К1,К5,К8 – электрокорундтан жасалған аспаптар үшін. 
Вулканитті 
(В,В1,В2,В3,В5), 
глифталевті 
(Гф) 
және 
поливинилформалевті (Пф) байланыстырушы центрсіз ажарлаудағы
тастарды дайындауда қолданады.
Металл байланыстырушылар қатты қорытпаларды ӛңдеуде алмаз
тастарды жасауда қолданады. 
Металл толтырғышты (Б156, БП2, ТО) органикалық байланыстырушы
қатты кескіш аспаптарды қайрауда алмазды тастарды жасау үшін 
қолданады. 

67 
Минералды толтырғышты (Б1,О1) органикалық байланыстырушы қатты
кескіш аспаптарды тазалай қайрауда алмазды тастарды жасау үшін
қолданады. 
3.Алмаздар және алмазды кескіштер. 
Алмазды абразивті материалдардың ерекше тобына жатқызады. Ӛндірісте 
алмазды ұнтақ күйде немесе ұсақ кристалл түрінде қолданады, сондай ақ 
шынайы (А), жасанды (синтетикалық) алмаз (АС), құрамы 95,5% 
кристалданған кӛміртектен тұратын.
Алмаз ең қатты материал, тозуға тӛзімді, ӛңделетін материалды пісіргенде 
кедергісі жақсы болып саналады. Кемшілігі болып мортсынғыштығы 
саналады. 
Алмаз тастарды және ұсақ ұнтақты алмаздарды дайындағанда 70 % 
техникалық алмаз қолданылады. Қатты қорытпадан бӛлшек және аспап 
дайындағанда, ажарлауда алмаз тастары және ұнтақтары қолданады. 
Корундтан және кремний карбидінен ажарлау тастарын түзегенде 20 % 
алмазды қолданады. Алмаз кристаллдарын кесу аспаптарын қамтамасыз 
етуге қолданады. Кесу аспаптарын қамтамасыз етуге кететін кристалл 
салмағы 0,2-0,75 карат (1 карат =0,2 г). 
Алмазды қолдану саласы жыл сайын ӛсіп келеді. Алмазды қатты 
материалдарды, атап айтқанда германий, кремний, корунд, ыстыққа 
тӛзімді болаттарды, керамиканың арнайы түрлерін ӛңдегенде қолданады. 
Алмазды қолдану техникалық ӛрлеу заманында үлкен жол ашады, еңбек 
ӛнімділігін жоғарлатады және ӛнімнің ӛзіндік құнын тӛмендетеді. 
Алмазбен қамтылған аспапты қолданғанда, ӛңделетін бұйым бетінің 
сапасы күрт жоғарлайды. Кез келген материалды ӛңдеуде кесу 
жылдамдығы 100 м/мин кем емес. Алмаз кескіштермен кесу жылдамдығы 
3000 м/мин жеткен кездер болған. Ӛңделетін бетке таза және дәлдікті 
қамтамасыз ету мақсатында тозуға тӛзімді, қатты және үйкеліс 
коэффициенті тӛмен жұқа алмазды кесіштерді қолданады. Алмазды 
кескіштер 
жоғары 
абразивті 
қабілетті 
материалдарды 
ӛңдеуде 
қолданылады: пластмасс, оқшауландыру материалдары, қола, латун, 
алюмения және жеңіл қорытпалар.

жүктеу/скачать 1,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: