Курстық жұмыс «Әлеуметтік педагогика» пәні бойынша Тақырыбы: «Жеткіншектердің әлеуметтік дезадаптациясы»
Әлеуметтік дезадаптацияның негізгі факторлары мен себептері
жүктеу/скачать 106,69 Kb.
|
| 1.2 Әлеуметтік дезадаптацияның негізгі факторлары мен себептері
Әлеуметтік дезадаптация - бұл қоғамның жағдайына дезадаптация қабілетінің толық немесе ішінара жоғалуы. Яғни, бұл адамның қоршаған ортамен қарым-қатынасының бұзылуы, оның әлеуетіне сәйкес келетін белгілі бір әлеуметтік жағдайларда оның оң әлеуметтік рөлінің мүмкін еместігімен сипатталады. Әлеуметтік дезадаптация оның тереңдігін көрсететін бірнеше деңгеймен сипатталады: дезадаптация құбылыстарының жасырын көрінісі, зиянды "пертурбация", бұрын қалыптасқан дезадаптация механизмдері мен байланыстарының бұзылуы, бекітілген дезадаптация. Әлеуметтік-психологиялық дезадаптация Дезадаптация сөзбе-сөз дезадаптацияны білдіреді. Бұл биологиядағы ең маңызды ұғымдардың бірі. Гомеостатикалық теңдестіру процестері ретінде адамдардың қоршаған ортамен қарым-қатынасын түсіндіретін тұжырымда-маларда кеңінен қолданылады. Бұл оның екі бағыты тұрғысынан қарас-тырылады: адамның сыртқы жаңа ортаға дезадаптацияі және дезадаптация осы негізде жаңа жеке қасиеттердің қалыптасуы ретінде. Тақырыптың дезадаптацияның екі дәрежесі бар: дезадаптация немесе терең дезадаптация. Әлеуметтік-психологиялық дезадаптация әлеуметтік орта мен жеке тұлғаның өзара әрекеттесуінен тұрады, бұл жалпы және жеке тұлғаның құндылықтары мен мақсаттарының мінсіз арақатынасына әкеледі. Мұндай дезадаптация барысында адамның қажеттіліктері мен ұмтылыстары, мүдделері жүзеге асырылады, оның даралығы ашылады және қалыптасады, адам әлеуметтік-жаңа ортаға енеді. Мұндай дезадаптацияның нәтижесі-белгілі бір қоғамда қабылданған коммуникациялардың, іс-әрекеттердің және мінез-құлық реакцияларының кәсіби және әлеуметтік қасиеттерін қалыптастыру. Егер біз субъектінің дезадаптация процестерін қызметке кірудің әлеуметтік-психологиялық процесі тұрғысынан қарастыратын болсақ, онда оған қызығушылықтың белгіленуі, қоршаған адамдармен байланыс орнату, осындай қатынастармен қанағаттану және әлеуметтік өмірге қосылу қызметтің негізгі сәттері ретінде ерекшеленуі керек.8 Жеке тұлғаның әлеуметтік дезадаптация тұжырымдамасы ағзаның ішіндегі, организм мен қоршаған орта арасындағы тепе-теңдікті сақтауға бағытталған субъектінің қоршаған ортамен өзара әрекеттесу процестерінің бұзылуын білдіреді. Бұл термин жақында психология мен психиатрияда пайда болды. "Дезадаптация" түсінігін қолдану өте қайшылықты және анық емес, оны негізінен "норма" немесе "патология" сияқты категорияларға қатысты дұрыс емес жағдайлардың орны мен рөлін бағалауда байқауға болады, өйткені психологиядағы "норма" және "патология" параметрлері әлі де аз дамыған. Жеке тұлғаның әлеуметтік дезадаптацияі-бұл адамның әлеуметтік дезадаптациясыне кедергі келтіретін әлеуметтік дезадаптацияның белгілі бір факторларына негізделген өте жан-жақты құбылыс.19 Әлеуметтік дезадаптация факторлары: салыстырмалы мәдени-әлеуметтік депривация (қажетті игіліктерден немесе өмірлік қажеттіліктерден айыру); психологиялық-педагогикалық қараусыздық; жаңа (мазмұны бойынша) қоғамдық ынталандырулармен гиперстимуляция; өзін-өзі реттеу процестеріне жеткіліксіз дайындық; тәлімгерліктің қалыптасқан нысандарын жоғалту; әдеттегі ұжымның жоғалуы; мамандықты игеруге психологиялық дайындықтың төмен деңгейі; динамикалық стереотиптерді бұзу; шындығында өмір мен позиция туралы пікірлердің сәйкес келмеуінен туындаған танымдық диссонанс; мінез акцентуациясы; тұлғаның психопатикалық қалыптасуы. Осылайша, әлеуметтік-психологиялық дезадаптация проблемалары туралы айтқанда, әлеуметтенудің ішкі және сыртқы жағдайларының өзгеруі түсініледі. Яғни жеке тұлғаның әлеуметтік дезадаптацияі-бұл салыстырмалы түрде қысқа мерзімді жағдай, ол өзгерген ортаның жаңа, ерекше тітіркендіргіш факторларының әсерінің нәтижесі болып табылады және қоршаған орта талаптары мен психикалық белсенділік арасындағы тепе-теңдіктің бұзылуын білдіреді. Оны кез-келген дезадаптация факторлары өзгеретін жағдайларға бейімдейтін қиындық ретінде анықтауға болады, бұл субъектінің жеткіліксіз реакциялары мен мінез-құлқында көрінеді. Бұл жеке тұлғаны әлеуметтендірудің маңызды процесі.9 Әлеуметтік дезадаптацияның себептері Жеке тұлғаның әлеуметтік дезадаптацияі-бұл туа біткен процесс емес және ешқашан өздігінен немесе күтпеген жерден пайда болмайды. Оның қалыптасуынан бұрын жеке тұлғаның теріс ісіктерінің кезең-кезеңмен кешені болады. Сондай-ақ, бұзылудың пайда болуына әсер ететін 5 маңызды себеп бар. Бұл себептерге мыналар жатады: әлеуметтік, биологиялық, психологиялық, Жас, әлеуметтік-экономикалық. Бүгінгі таңда ғалымдардың көпшілігі әлеуметтік себептерді мінез-құлықтағы ауытқулардың негізгі көзі деп санайды. Дұрыс емес отбасылық тәрбиенің, тұлғааралық қарым-қатынастың бұзылуының салдарынан әлеуметтік тәжірибе жинақтау процестерінің деформациясы пайда болады. Бұл деформация көбінесе жасөспірімдерде және балаларда қате тәрбие, ата-аналармен қарым-қатынастың нашар болуы, өзара түсіністіктің болмауы, балалық шақтағы психикалық жарақаттар салдарынан болады. Биологиялық себептерге балалардың эмоционалды-сауық саласына әсер ететін туа біткен патология немесе мидың жарақаты жатады. Патологиясы немесе жарақаты бар балалар шаршаудың жоғарылауымен, қарым-қатынас процестерінің қиындықтарымен, тітіркенуімен, ұзақ және тұрақты жүктемелерге қабілетсіздігімен, ерікті күш-жігерін көрсете алмауымен сипатталады. Егер мұндай бала дисфункционалды отбасында өссе, онда бұл девиантты мінез-құлық тенденциясын күшейтеді. Психологиялық себептер жүйке жүйесінің ерекшелігімен, тәрбиенің қолайсыз жағдайларында мінез-құлықтың аномальды белгілері мен патологияларын (импульсивтілік, жоғары қозғыштық, теңгерімсіздік, ұстамсыздық, шамадан тыс белсенділік және т. б.) қалыптастыратын мінез-құлық екпінімен анықталады. Жас себептері-бұл жасөспірімнің жасына тән тұрақсыздық пен қозғыштық, гедонизм құбылыстарының қалыптасуын, бекершілік пен ұқыпсыздыққа деген ұмтылысты тездетеді. Әлеуметтік-экономикалық себептерге қоғамды шамадан тыс коммерциялау, отбасының аз табысы және қоғамның криминализациясы жатады.10 жүктеу/скачать 106,69 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|