Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия
жүктеу/скачать 4,34 Mb. Pdf көрінісі
|
| Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия
ҧлттық университеті Пәннің оқу-әдістемелік кешені Басылым: алтыншы ЕҰУ Ф 703-08-17 Пәннің оқу-әдістемелік кешені. Алтыншы басылым қабілетті жүйе хабарлардың барынша кӛп мүмкін санын анықтайды. Хабарлар кӛзі, байланыс арнасы немесе есте сақтайтын құрылғы осындай жүйе болуы мүмкін. Алайда Q ақпараттық сыйымдылығын мүмкін хабарлардың санының логарифмімен бағалау қабылданған. Q =log a N=n l og a m (9.2) мұндағы, а - логарифм негізі. Ақпарат кӛлемдерін ӛлшеу үшін логарифмдік ӛлшемді қолдану мен ақпараттар санының ӛзге ӛлшемдері, математикалық есеппен шығаруды ыңғайлы ететін, оның бірқатар артықшылықтары ӛзін-ӛзі ақтайды. Логарифмде а негізін таңдаудың ешқандай артық-кемдігі жоқ. Әдетте, а=2 болып қабылданады. Бұл жағдайда, бар болғаны екі символдан (m = 2) және бір орыннан (n = 1) тұратын алфавиттік дерек кӛзі сыйымдылыққа ие болады. q =nlog2m=l Iog 2 2=l. Бұл ақпараттық сыйымдылықтың ең аз мӛлшері ақпараттың екілік бірлігі деп аталады. Ол әртүрлі дерек кӛздеріндегі ақпараттық сыйымдылықты ӛлшеудің бірліктері болып пайдаланылады және «бит» деп аталады («bit» ағылшын сӛзі binary digit - екілік бірлік). Демек, біз екі мүмкін хабарлардың бірін таңдау қажет болған кездегі, аса қарапайым жағдайға ие болсақ, онда осындай ақпарат шартты түрде бірлік (бит) болып қабылданады. Бұл жерде тағы да, ақпарат ұғымының «білім», «мағына» ұғымына қарама-қарсы түрде жекелеген хабарларға қатысты емес, ең алдымен, тұтастай алғанда бүкіл жағдайға қатысты қолдануға ыңғайлы екенін байқау ақылға қонымды болады. Бұл ретте ақпараттар бірлігі, аталған жағдайда жӛнелтушінің, ақпараттар санын аталған немесе бірлік ретінде қарастыруы ыңғайлы болатын хабарды таңдаудың қандай да бір болсын еркіндігіне ие болатынын нұсқап кӛрсетеді. Солардың ішінен тандау қажет болатын екі хабардың кез келген мазмұны болуы мүмкін. Бір хабар Л. Н. Толстойдың «Соғыс және бейбітшілік» романының толық мәтінінен, ал екіншісі «иә» деген бір сӛзден тұруы мүмкін. Осылайша, екі мүмкін ықтимал тәуелсіз оқиғаның бірінің болуына қатысты анықталмағандықты алып тастайтын ақпараттардың саны ақпараттар санының бірлігі (бит) болып қабылданған: Q =log 2 N=n log 2 m Кей уақытта ақпаратты ондық бірліктерде ӛлшейді, бұл ретте дағдылы ондық логарифмді (а - 10) пайдаланады. Ондық бірлік шамамен екілік бірліктен (log 2 10 = 3,32) 3,3 есе ірілеу болады. Бір ондық бірлікке алфавиті m = 10 және разрядтылығы n=1 қарапайым деректің сыйымдылығы сәйкес келеді. Осылайша, логарифмдер негізін таңдау ақпараттық сыйымдылықты кӛрсететін бірліктерді анықтайды. Екілік логарифм үшін шама екілік бірліктерде (биттерде) ӛлшенетін болады. Алдағы уақытта біз барлық уақытта екілік логарифмдерді пайдаланатын боламыз. Күрделі мәтінді басуға арналған қағаздың кәдімгі таза парағының ақпараттық сыйымдылығын есептейміз. Сӛздер арасындағы бос орындарды ескере отырып, осындай парақты 2000 белгі сияды деп есептейтін боламыз. Демек, орындардың разрядтылығы n= 2000. Одан әрі, мәтін алфавитіне орыс алфавитінің әріптері, латын алфавитінің әріптері, тыныс белгілері, жай арифметикалық амалдардың цифрлары мен сандары (қосу, алу, кӛбейту, бӛлу, теңдік) кіретін болады. Қорытындысында мынаны аламыз: орыс алфавиті m 1 = 32, латын алфавиті m 2 = 27, тыныс белгілері m 3 = 12, цифрлар m 4 = 10, арифметикалық таңбалар m 5 = 5. |