Лекция №1 Тақырыбы: Фонетиканың зерттеу нысаны
жүктеу/скачать 496,98 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Одағайлар. Түрлері
| 2. Бейнелеуіш сөздер
Бейнелеуіш сөздер деп – табиғаттағы құбылыстар мен заттар дың және неше алуан жан-жануарлардың сыртқы сын сипаттары мен әрекет қимылдарын көру қабілеті арқылы қабылданған бейне-көріністердің атауларын, яғни, атаулары ретінде қызмет ететін сөздерді айтамыз. Негізгі еліктеуіш сөздер – ар, ырс, бырс, бұлт, күмп, елп, мырс, селк, жарқ. Туынды еліктеуіш сөздер – алшаң, арбаң, елпең, қалтаң. Атауыш сөздерге –ағар-аң, дал-аң, домала-ң, көлбе-ң. Жеке қолданылмайтын сөздерге – арба-ң, кірж-ің, қайқ-аң, шұба-лаң. Негізінен, пысықтауыш, құранды мүшенің құрамында баяндауыш болып анықтауыш та болады. Субстантивтеніп толықтауыш, анықтауыш, бастауыш та болуы мүмкін. Одағайлар. Түрлері Одағай сөздер адамның көңіл-күйін, сезімін білдіру мақсатымен ғана емес, сонымен қатар басқа біреуге бұйыру, ишара білдіру немесе малды, үй хайуандарын шақыру, айдау, қорғау мақсатында қолданылады. Олар 3 топқа бөлінеді: 1. Көңіл-күй одағайлары. 2. Императивті одағайлар. 3. Тұрмыс-салт одағайлары. Олардың жеке–дара лексикалық мағынасы болмайды, нақты ұғымдық мәні жоқ, сөйлем ішінде басқа сөздермен байланысқа түспейді. Сондықтан олар оқшау сөздерге жатады. Дегенмен сөйлеушінің көңіл-күйін, императивті мәнін білдіреді. 1. Көңіл-күй одағайы. –Алақай! Бәрекелді! Оһо! Һа! Паһ-паһ! 2. Императивті ишара одағайы. – адамға байланысты айтылатын түрі: Айда!Тәйт! Сап-сап! Жә! Тек! Әлди-әлди! – малға, үй хайуанттарына байланысты айтылатын түрлері: Айтақ! Моһ-моһ! Шөре-шөре! 3. Тұрмыс-салт одағайы. – Хош! Хайыр! Рақмет! Ассалаумағалейкум! Құп! Ләббай! Кеш жарық! Тұлғасына қарай одағайлар негізгі және туынды болып екіге бөлінеді. Негізгі одағайларға: ау, па, ей, әй, е, уа, уау, я, пай, ә, о, оһо, ие, аһа, у, беу одағайлары жатады. Туынды одағайларға: мәссаған, бәрекелді, әттеген-ай, жаракімалла, масқарай, о тоба, астапыралла, ой тобай т.б. жатады. жүктеу/скачать 496,98 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|