Билiк ресурстары мен түрлері. Билік ресурстары мына төмендегідей бөлінеді:
Экономикалық ресурс – материалдық құндылықтар, ақша, техника, құнарлы жер, пайдалы қазбалар.
Әлеуметтiк ресурс – әлеуметтiк статусты көтеру немесе түсiру қабiлетi, әлеуметтiк стратификация.
Мәдени-ақпараттық ресурстар – бiлiм, ақпарат, оны тарату құралдарына бiлiм, ғылым институттары, БАҚ-ы жатады.
Билiктiң түрлерi, ол әртүрлi мемлекеттердiң (субьект, обьект, ресурстары, процесi) ерекшелiктерi арқылы жiктеледi. Билiктiң ең маңызды классификациясының бiрi – билiк ресурстарына негiзделiп құрылған.
1 Экономикалық билiк, бұл экономикалық ресурстарды бақылау, әртүрлi материалдық құндылықтарға меншiк. Қоғамның дамуы бiршама тұрақты кезеңiнде экономикалық билiк басқа билiктерден жоғары тұрады, «экономикалық бақылау – адам өмiрiнiң бiр ғана саласын бақылау емес, ол басқа мақсаттардың барлығына жету құралдарын бақылау» – деп жазады Ф. Хайек «Құлдыққа барар жол» еңбегiнде.
2 Әлеуметтiк билiк, егер экономикалық билiк материалдық игiлiктердi бөлу тәсiлiн ұсынса, ал әлеуметтiк – әлеуметтiк сатыдағы орындарды – статус, қызмет, артықшылық, жеңiлдiктердi бөледi. Қазiргi мемлекеттер үлкен әлеуметтiк билiкке ие, әлеуметтiк саясат көмегiмен тұрғындардың көпшiлiгiнiң қоғамдық жағдайына, олардың қолдауларына ықпал ете алады.
3 Мәдени-ақпараттық билiк, бұл ең алдымен адамдарға ғылыми бiлiмдер, ақпарат және оны тарату тәсiлдерi көмегiмен билiк жүргізу. Мұнда БАҚ шешушi рөл атқарады. Манипуляциялау қолданылады.
4 Мәжбүр ету билiгi күштеу ресурстарына негiзделiнедi. Мәжбүр ету билiгi саяси билiкке тән, оның негiзгi ерекшелiгiнiң бiрi күштеу болып табылады.
Саяси билiктiң субьектiсi – халық. Ал, халықтың атынан билiктi қолданушылар арнайы құрылған органдар, ұйымдар, мекемелер арқылы билікті жүзеге асырады. Бiрақ, тәжiрибеде, тұрмыстық санада, кейде теориялық деңгейде саяси билiктi қолданушы-лардың рөлi жоғары қойылады. Мұның себебi, билiк субьектiлерi әлеуметтiк қатынастарға тiкелей ықпал жасай алмайда, ықпал тек нақтылы әдiс-құрал арқылы жасалады. Осыдан билiктiң түрi, құралы, әдiсi бiрiгiп, оларды халық ажырата алмай жатады. Осыдан келiп саяси билiктi қолданушы, жүргізушi адамға басқаның табынуы келiп шығады, оны саясаттану тiлiнде билiк фитишизмi деп атайды. Одан адамның әлеуметтiк мәнi төмендейдi, саяси нигилизм туады, саяси енжарлық адамның билiктен аластауы пайда болады.
Саяси билiк бар жерде теңсiздiк бар. Мұнда бiреулер билiк етуге құқылы да, екiншiлерi бағынуға мiндеттi. Бұл теңсiздiктiң туу себебi мына төмендегi әдiс-құралдарға байланысты.
Достарыңызбен бөлісу: |
