Лекция Такырыбы: Пәнге кіріспе Жоспары
лекция 11 Такырыбы: Ас қорыту физиологиясы
жүктеу/скачать 1,47 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Клетка ішіндегі және клеткадан тыс ас қорыту процесі
| лекция 11
Такырыбы: Ас қорыту физиологиясы Жоспары: 1. Ас қ о р ы т у түрлері.. 2. А у ы з д а ғ ы ас қ о р ы т у п р о ц е с і . 3. Қ а р ы н д а ғ ы ас қ о р ы т у п р о ц е с і 4. Қ о р е к т і к з а т т а р д ы ң сіңу п р о ц е с і Ас қ о р ы т у п р о ц е с і н і ң м а ң ы з ы . Организмдегі ас қорыту — күрделі физиологиялық процесс. Ас қорыту жолына түскен тамақ заттары физикалық және химиялық өзгерістерге ұшырап, ондағы қоректік заттар қанға немесе лимфаға сіңетіндей дәрежеге жетеді. Тамақ заттарының физикалық өзгерісі деп оның ұсақталуын, жаншылуын, араласуын және еруін айтады. Ал тамақ заттарыньщ химиялық өзгерісі деп түрлі ферменттердің әсерінен қан мен лимфаға сіңу дәрежесіне дейін ыдырауын айтамыз. Тамақ заттары ферменттердің қатысуымен химиялық өзгеріске ұшырамаса, ас қорыту процесі жүрмейді. Сондықтан қанға немесе лимфаға ас сіңірілмей, организм клеткалары қоректік заттарды пайдалана алмайды. Клетка ішіндегі және клеткадан тыс ас қорыту процесі Қарапайым жәндіктерде ас қорыту процесі клетка ішінде жүретіндігін ашқан И. И. М е ч н и к о в. Тамақ заттары клеткаға сіңеді де, сондағы ферменттердің қатысуымен клетканың ішінде қорытылады. Жануарлар дүниесінің даму сатысына байланысты, ас қорыту органдары күрделене бастайды. Ас қорыту түтігі пайда болып, бірте-бірте оның жеке бөлімдері дамиды. Мысалы, шайнау аппараттары, ас қорыту сөлін белетін бездер, олардың тамырлары т. б. белімдері пайда болады. Тамақ заттары енді клеткадан тыс, ас қорыту каналының ішінде қорытыла бастайды. Қлеткадан тыс астың қорытылуы бір-бірімен өте тығыз байланысты, физиологиялық күрделі үш процестен тұрады: 1) ас қорыту каналының қозғалысы, 2) ас қорыту каналының секреторлық қызметі, 3) астың сіңірілуі. Ас қ о р ы т у с ө л д е р і ж ә н е оның ф е р м е н т тері. Ас қорыту сөлдері ас қорыту жолына орналасқан бездерден бөлініп шығады. Ас қорыту сөлінің құрамында су, минерал тұздары және аздаған органикалық заттардың қоспасы болады. Сөлдің ең негізгі құрам бөлігі — ферменттер. Олар тамақ заттарының құрамындағы белок, углевод және майларды қанға, лимфаға сіңетіндей дәрежеге дейін химиялық жолмен ыдыратады. Сөлдердің құрамындағы су және сілекей тамақ заттарын сулап, шырыштандырып, олардың механикалық жолмен қорытылуына, әрі ас қорыту жолымен ілгері қарай жылжуына мүмкіндік туғызады. Асты қорытатын ферменттер биологиялық катализатор қызметін атқарады. Ол химиялық реакцияларды жылдамдатады немесе баяулатады. Ферменттер катализдік рольді — заттардың ыдырауы уақытымен қатар, ыдыраған заттардан қайтадан жаңа қосылыс түзгенде де атқарады. Әрбір ферменттер белгілі бір химиялық құрамдьі затқа әсер етеді. Ферменттерді қыздырса ыдырайды және әрбір фермент белгілі бір ортада ғана (сілтілі, қышқыл немесе нейтральды) әсер етеді. Барлық ас қорыту ферменттері гидролаза тобына жатады, себебі Н және ОН' иондарын қосып, заттарды су ерітіндісі күйіне айналдырады. Ас қорыту ферменттері үш топқа бөлінеді: 1. Амилаза ферменттері углеводтарды, крахмалды ыдыратады. 6. Протеаза ферменттері белок — протеинді ыдыратады. 7. Липаза ферменттері майларды, липоидтарды ыдыратады. жүктеу/скачать 1,47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|