130
5.2.-сурет. Бос жүріс тогы мен магнит ағынның қисық сызықтары.
ток нөлдік мәндерді магнит ағынан бұрын алынатының көрсетеді. Басқа сөзбен айтқанда, ток магнит ағынының уақытпен асып кетеді, сонымен фазамен де асады. Дегенмен, құрылымнан көріп отырған- дай ағым синусоидалдық шамасы емес, фаза бойынша асып кету тұжырымдамасын қатаң айтқанда, тек синусоидалдық шамаларға қа- тысты қолданылады. Мұндай жағдайларда нақты мерзімді шамасы бірдей тиімді мәнге ие, сондай синусоидалды әрекет ететін мәніне ауыстырылады. Бос жүріс тогының эквивалентті синусоидасы, біраз Δt уақыт бойы ағынның синусоидыдан шығып кетеді (ол Δt12 уақыт интервалына сәйкес келмейді, (t2 - t1)). Фазалық ілгерілеу, гистере- зис алға жылжу бұрышы немесе магниттік кешігу бұрышы («алға жылжу» сөзі токқа және «кешігу» сөзі магнит ағынына қатысты) деп
131
аталатын δ = ωΔt рад rad бұрышымен белгіленеді. Эквивалентті ток синусоидасы сол Δt уақытына синусоид ағынынан бұрын ең жоғары мәнге жетеді.
Бос жүріс режиміндегі трансформатордың векторлық диаграм- масы. 5.3, а-суретте XX–гі трансформатордың векторлық диаграммасы көрсетілген. Ол негізгі магнит ағынына қатысты бос жүріс ток ағымын
көрсетеді: І0 ток векторы δ бұрышына сағат бағытына кері, негізгі Фт ағынның векторына қатысты бұрылған. І0 екі вектор құраушысына бөлінген: негізгі магнит ағынын құраушы және магнит ағынының век-
торымен бағытталған I0p реактивті құраушы және белсенді I0а құраушы, гистеризстен магнитті шығындармен (бұл ұғым алдын қарасты- рылған) және одан басқа құйынды токтардан негізделген.
Еск е р т у : кешенді ЭҚК, кернеу және ток жоғарыда аталғандай, модульдері осы шамалардың әрекеттік мәндеріне сәйкес векторлармен көрсетілген. Алайда, магнит ағынының вектор модулі оның амплитудасына сәйкес келеді, өйткені ағынның әрекеттік мән ұғымы пайдаланылмайды.
(4.2) және (4.3) өрнектеріне сәйкес, бастапқы және екінші реттегі орамалардың ЭҚК негізгі магниттік ағыннан π/2 рад артта қалады, сондықтан E1 және E2 векторлары π/2 сағат тілімен Ф0т векторына қарай бұрылған (HH орамасы бастапқы орама ретінде таңдалған, сондықтан E1 әрекеттік мәні E2 әрекеттік мәнінен аз).
5.3.-сурет. Трансформатордың бос жүріс режимінің графикалық бейнесі:
а — векторлық диаграмма; б — трансформаторды ауыстыру сұлбасы
Достарыңызбен бөлісу: |