Лобзин с. А. Электр машиналар
жүктеу/скачать 8,41 Mb.
|
электр машиналары (1)
Біртекті магнит өрісіндегі өткізгіштің ілгерілемелі қозға- лысы. Мысалы, магнит өрісінің күш сызықтарына перпендикуляр тұрақты магнит полюстерінің арасында өткізгіш болсын (1.1 – су- ретті қараңыз). Полюстерде магнит өрісі біртектес және B индукция арқылы сипатталады, ал полюстерден тыс өріс жоқ деп есептейік. Магниттік өрістердің бағыты (магниттік индукция сызықтары) 1.1. - суретте диагональді крестермен көрсетілген (сызбада сызықтар оған перпендикуляр енгізілген) және магнит өрісінің аймағы штрих сы- зықпен шектеледі. Мысалы, F сыртқы күш әсерінен өткізгіш магнит өрісінің күш сызығына да, өткізгішке де перпендикулярлы v жылдамдықпен қозғалсын деп есептейік. Қарастырылып жатқан, өткізгіштің ауысуы бағыттауыштар сияқты, екі параллельді сымдар арқылы 1.1-сурет- те көрсетілгендей болады. Қозғалып жатқан өткізгіш күш сызығын кесіп өтетін болса, осы өткізгіште ЭҚК индукция деп аталатын электр қоздырушы күш (ЭҚК) бар. E индукциясының ЭҚК магнит өрісінің В индукциясына, өткіз- гіштің v қозғалу жылдамдығына, сондай-ақ 1 өткізгіштің белсенді ұзындығына тәуелді болады (магнит өрісінің ішінде өткізгіш бөлі- гінің ұзындығына байланысты): Е = Blv. (1.1) Осы қалпында ЭҚК өрнегі бұрын сипатталған жағдайда орынды болған: өткізгіштің белсенді бөлігі магниттік индукция сызықта- рына перпендикуляр, ал өткізгіштің жылдамдығы өткізгіштің өзі- не және магниттік индукция сызықтарына перпендикуляр болады. Экспресс (1.1) электрмагниттік индукция заңының нысаны ретінде қарастырылуы мүмкін. Өрнекті (1.1) электр магнитті индукция заңын ұсыну нысаны ретінде қарастыруға болады. 14Қозғалмалы өткізгіште пайда болатын индукцияның ЭҚК бағы- тын, оң қол ережесімен анықтайды: Алақанды, оған магнит өрісінің сызықтары тік бұрыштан енетіндей етіп орналастырады; Тік бұрышпен басқа ұзартылған төрт саусаққа бүктелген үлкен саусақпен, өткізгіш қозғалысының жылдамдығын бағдарлайды; Төрт саусақ ЭҚК бағытын көрсетеді. Егер қарастырылып отырған өткізгішті магнит өрісінің шегінен тыс жүретін тұйық тізбекке қосса, онда индукцияның ЭҚК әсері- нен электр тогы тізбектің бойымен ағады. 1.1 - суретте осы тізбек екі паралель бағыттаушы сымдармен және R қарсылықтың энергия қабылдағышымен қалыптастырылды. Ішкі тұйықталған тізбектегі I ток бағыты ЭҚК бағытына сәйкес келеді. Осылайша, қарастырылып жатқан өткізгіш қозғалған сәтте, электр тогы пайда болады. Бірақ, магниттік өріске орнатылған ток өткізгішіне Fэм электрмагниттік күш әсер етеді, сондай-ақ ол Ам- пер күші деп аталады. Осы жағдайларда, ток бағыты магнит өрісінің күштеріне перпендикуляр болғанда, электрмагниттік күш шамасы арқылы беріледі. Fэм = BП. (1.2) Электрмагниттік күш бағытын сол қол ережесімен анықтайды: Сол қолдың алақанын, оған магнит өрісінің сызықтары тік бұрыштан енетіндей етіп орналастырады; Төрт ұзартылған саусақтарды ток бағытына қарай бағыттай- ды; Тік бұрышпен басқа ұзартылған төрт саусаққа бүктелген үл- кен саусақ, электр магнитті күш жылдамдығын көрсетеді; Қарастырылып жатқан тогы бар өткізгішке сол қол ережесін қол- данып, Fэм күші сыртқы F күшіне қарсы (және өткізгіштің қозғалыс жылдамдығына қарсы) бағытталғанын анықтаймыз. Ньютонның екінші заңына сәйкес, денеге әсер ететін күштердің тең әсерлі күші, осы денеге тең әсерлі күшке пропорционалды жыл- 1.1.–сурет. Генератордың жұмыс істеу сұл- басы жүктеу/скачать 8,41 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|