Зәкір реакциясы - бұл зәкір тогымен құрылатын магниттік өрістің реакциясы.
Генератордағызәкіртогыныңреакциясы. 1.12 а-суретте
1.12.-сурет. Тұрақты ток генераторының магнит өрісінің қарапайым бейнесі:
a- негізгі полюстердің өрісі және зәкір өрісі; б- нәтижелік өріс
35
тұрақты ток генераторының негізгі полюстерінің магниттік өрісі (тек ауа ағынның шегінде) және зәкір ораманың өткізгіштерінде ағып жатқан индукциялық токтың магнит өрісі (тек полюстік ұштар- дың ортасында орналасқан белсенді тараптар үшін) жеңілдетіледі. Бұл өрістердің күш бағыттары бұрғылау ережесімен анықталады.
Егер сыртқы жүктеме генератор қысқыштарына қосылмаған бол- са, онда зәкір орамада (бос жүріс режимінде) ток өтпейді, ал маг- ниттік өріс тек негізгі полюстердің өрісі болып табылады.
Жүктелген генератордың зәкір сымдарында өз магнит өрісін жа- сайтын ток пайда болады. 1.12 а - суретте солтүстік магниттік по- люстің сол жақ полюстік ұштығында, полюстік жолдың сызығына қарама-қарсы зәкір өрісінің сызықтары бағытталғаны көрінеді. Сон- дықтан, осы аймақта зәкір өрісі полюстік өрісті әлсіретеді. Оңтүстік полюстің полюс ұштығының оң жағындағы ауа ағыны үшін де дәл осылай болады. Полюстер мен зәкірлердің салыстырмалы қозғалы- сын ескере отырып, полюстің шоғырланған шеті зәкірдің магниттік ағынымен магнитсіздендіріледі деп айтады.
Солтүстік полюстің оң жақ полюс ұштығында полюстік жолдың сызықтарына полюстік жолдың сызығына қарама-қарсы зәкір өрісінің сызықтары бағытталған. Осылайша, осы аймақта зәкір өрісінің по- люстер өрісін нығайтады. Оңтүстік полюстің полюс ұштығының сол жағындағы ауа ағыны үшін де дәл осылай болады. Сонымен, полюстіңшоғырланған шеті зәкірдің магниттік ағынымен магниттендіріледі. 1.12, б – суретте генератордың ауа ағынындағы нәтижелік өріс ық- шамдалып көрсетілген (полюстер өрісін және зәкір өрісін қосудың нәтижесі). Нәтижелік өрістің индукция жолдарының жиілігі магнит- тік Виндукцияның шамасын анықтайды: полюстің шоғырланған
шетіндегі өріс әлсірейді және төмендеген кезінде күшейтіледі.
Болаттың қанықтылығына байланысты, зәкір реакциясының маг- нитсіздендіру әрекеті магниттеуге қарағанда көп болады, сондықтан зәкір реакциясы машинаның магниттік ағынның төмендеуіне әкеледі.Физика және электротехника курстарынан еске түсірейік, ферромагнит- тік материалдың қаныққан қасиеті ферромагниттің ішіндегі магниттік индукция күшейе отырып, сыртқы магнит өрісінің өсуімен, бара бара баяу өседі. Барлық домендер (өздігінен магниттелген аймақтар) сыртқы магнит өрісі бағытында орналасқан кезде, ферромагниттік материал қа- нығады, одан кейінгі магниттеу мүмкіндігі болмайды.
Электротехниканың курсында магнит қоздырушы күш (МҚК/ МДС/ - магнит қоздырушы күш)) немесе магниттеукүші(МК/НС/
- (магниттеу күші)) қарастырылады. МҚК Fдеп белгіленеді және маг- нит өрісін қоздыру үшін ток сипатын сипаттайды. Егер, wорамдары бар шарғы арқылы Iток өтетін болса, онда шарғы МҚК F= Iwболады.