М е к т е п баспасы 1965 I. У ш Х кластарда эдебиет тарихын


—170 мыц сез бар десек: оны троп  тэсш м ен  3—4



Pdf көрінісі
бет102/116
Дата17.12.2022
өлшемі4,22 Mb.
#57753
1   ...   98   99   100   101   102   103   104   105   ...   116
Байланысты:
konyratbaev libek debietti okytu metodikasy

150—170
мыц сез бар десек: оны троп 
тэсш м ен 
3—4
есе кебейтуге болады. Акындык т!л тусын­
да сездщ кеп марыналыгы, образдылыгы кезге туседь 
Сездер езшщ алгашкы магынасынан кетш, екшпп турл! 
марыната, образдык ойга кызмет ктейдг.
Троптар реалистш эдебиетте -б!р турл1, романтикалык 
шыгармаларда екшпп турл1 керщедь Абайдыц «Теректщ 
срйы», «Асау той, тентек жиын опыр-топыр», «Желкен» 
сиякты романтизм стшиндеп аударма елецдершщ т ш
мен «Шырылдауык шепртке» мысалындагы троптар та- 
бираты б!р емес. Муныц б
1
р!н позтикалау, еюшшсш про­
заизм дейм1з. Бу да идея мен жанр табигатынан, эс
1
ресе 
эд1с ерекшел1Г1нен, туатын езгешелж, Эрб1р елец, жанр 
тусында бул ерекшелжтерд], жецш турде болса да, таны- 
ту кажет.
Романтикалык елецдерде жандандыру, метафора ез1- 
нщ бшк сатысында кершедь
Асау Терек долданып, буырканып,
Тауды бузып жол салран, тасты жарып.
Арыстаннын, жалындай буйра толкын,
АйдаЬардай буктелш, жуз толганып.
Мунда Терек езенше жанды адамныц 
1
с
1
, эрекет! бе­
ршген. Толкын — арыстанныц жалындай (тецеу), тасты
107


бузу — эр! жандандыру, эр1 метафора. Образдык, тш, со- 
ньщ 1Ш1Нде тецеу де сол образдык, ойга багынган.
Мысалда да, аллегориялык, романтикалык, елецдерде 
де символдык шартты образдар болады. Олар белгш б1р 
кезецнщ езекп мэселесш, реальдык характерлерд1 к,и- 
сынды турде жинактайды. Образ символга курылганда, 
ол кебше ерекше характерд1 керсетед1 (Терек, Ж алау, 
Горькийде Сундар, Дауылпаз образдары).
Фигуралык, кубылыстардыц да ой мен образга жан 
б т р е т ш осындай кызметтер
1
болады. М ахамбет лирика- 
сында фигуралык кубылыс кеп. «Кун кайда» риторика- 
лык, сурауга курылган. Онда аллитерациялык, кубылыс- 
тар да молшылык, (Мен, мен ед1м, мен ед^м), дэл осында 
ассонанс белгшер1 де бар. Бул тек елецнщ окылуын, 
естшуш гана жецшдетпейд1, сонымен б
1
рге образ — куш- 
Т1 характер — ток,иды. Абайдагы фигуралык-синтаксистж 
кубылыстар оньщ ез образын жырлайтын романтикалык,- 
субъективтж елецдершен кеб1рек табылады. Р етп жерш- 
де бул ернектерд1 талдау, таныту, ереже беру кажет.
Эрине, троп пен фигураны жалпылай эцпмелеп, прог- 
раммадан озып кетуге болмайды. Осыньщ бэр1 де жеке 
елещцк формалар тусында там-тумдалып, б1рте-б1рте 
тус1нд1р1лу1 керек.
Ец аягында, олардыц керкемдш-образдык кызметшен 
баска грамматика жагынан калай жасалатынын да ац- 
гарту кажет. Тецеу 
а й, -д е й  журнагымен жасалады, 
эпитет — уксастырылган сын-еам (Асау Терек), метафо­
р а — балау. Оныц да зат ес1мд1к (Исатай арыстан), зат 
ес1м мен кемекпп ет1ст1к (Арыстан ед1-ау И сатай), кесем- 
шел1 (долданып, буырканып), кейде тш т
1
грамматикалык 
формасыз (Советстан — алты жасар арыстан), тетен тур- 
лер1 де болады, (Карацгы казак кепне, ермелеп шыгып 
кун болам). Мундагы кун — акын. Бул мегзеу аса кур- 
дел!.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   98   99   100   101   102   103   104   105   ...   116




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет