М е к т е п баспасы 1965 I. У ш Х кластарда эдебиет тарихын



Pdf көрінісі
бет74/116
Дата17.12.2022
өлшемі4,22 Mb.
#57753
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   116
«Шуганын белпс!»
«Раушан — коммунист»
1. Е й жолаушы эцпм еа (про­
лог орнында).
2. Шураныц сипаты.
3. Эбд
1
рахманныц келу
1
.
4. Эбд1рахман тарихы.
5. Хажыбай есеп.
6. Зэйкул — К,асымбек тарихы 
(тецдж 
1
здеу).
7. Айнабайдыц кастык эрекетк
78
1. Сабын кайнаткан бэйбше- 
лердщ есеп (типик жар- 
дай).
2. Жолра 
шыру, 
жиналыс 
(байланыс).
3. Раушанныц кала керу
1
, ол 
жендеп ойлары.
4. Каладагы съезд.
5. Раушан 
ауылнайлык кыз- 
метщде. Бэкен багыты.
6. Ермак уйшдеп жанжал.
7. Раушанныц 
окура 
(кульминация).
кету!


«Шураныц белпсЬ
«Раушан — коммунист»
8. Алты бак,ан, кыз арманы.
9. Эбдграхманнын Шугара 
жазран хаты (байланыс).
10. Айнабай есегь
11. Эбд1рахманнын 
камалуы 
(кульминация).
12. Шураныц ауруы.
13. Шуганын 
6
Л
1
М
1
(шешу
1
).
14. Эпилог (Шуга хаты, мола 
пейзажы).
Эдю
1
 — сыншыл 
реализм. 
Идеясы — арартушылык,.
8. Бэкен басындагы ойлар.
9. Бэкеншц ауылнай болуы.
10. Бэкен мен Раушаннын Мэ­
риям уйшде табысуы (ше- 
шу!) ■
0
Д
1
С
1
 — социалистш 
реа­
лизм.
Идеясы — советтш.
Муныц екеушде де сюжет кешпкерлер тарихына ку- 
рылран. Эрб1р эпизодта б!р каЬарман кершед! немесе 
олардьщ карым-катынасы эцг1меленед1. Тартыс элемента 
де бар. Ол — шыгарма идеясына сай: Шура мен Эбдъ- 
рахман ездершщ бас бостандыры (махаббаты) ушш 
курессе, Раушан 
к о р э м д ы к
мудде аясында керсеталген. 
Ол — ауыл эйелшен шыккан алрашкы актив; романти- 
касы — ескш кпен куресу.
Сюжеттщ характер жасаумен байланысты екешн та- 
ныту ушш, осындары типтак жардайлар суретше кещл 
бвлем
1
з. «Шураныц белгкшде» байланыс узап кеткен 
(
9
-тарау, хат). 
А
л д ы ц р ы
бел1мдердщ бэр! де типтак жар­
дай мен тенденцияларды керсетедь Хажыбай — Айнабай 
тенденциясы Шура арманына карсы койылран. Окига- 
ныц байланысы, шарыктау шег1, шешу1 кешнге кеткен 
де, тездеген. Оныц орнына махаббаттыц туу мотив
1
, орта 
ш ы н д ы р ы
мол суреттелген.
Осы болмыс 
ш ы н д ы р ы
мен типтак жардай «Раушан —
коммунист» повесшде аса мол да, ол жацарран. Адамдар 
ек1 турл1 тенденцияда керсеталген. Раушанныц сыртынан 
ж ург
131
лген бэйб1шелер есег
1
— типтак жардайдыц б!р 
тур1 болса, аудандары жиналыс, кала керу, съезд — со- 
ран карсы койылран екшил турл1 типтак жардай. Демесш 
келгенде, Ермак уйшдег! о’кира да осы тенденциялар 
ы лри
кактытыста болады. Раушаннын. 1сше жол бермей- 
Д1. Бэкенд! байлар ауылнай койьга, аягына кан салранда
79


рана, жаца тенденция адамдары куш косады. Раушан 
да, Бэкен де тап куресшде шыныгып, саяси санасы еседь 
Енд1п бет алые — ауылга кайта бару. Унамды кешпкер- 
лер есу уетшде керсетшген де, жаксы типтенш, даралан- 
ран. Сюжет осыган кызмет ктеп тур.
Окига тартысы да когамдьщ: байланысы — ауданда- 
р ы
жиналыс, шарыктау щеп — Раушанныц окуга кету1 
(ш епну), 
шешу1 — ерльзайыптыц 
ш ы н ы р ы п

куреске 
кайта тусуге эз1рлену1.
Шыгарманыц т ш н талдау
Шыгарманыц композициясы мен сюжетшен кешн 
талданатын басты б1р элемент — шыгарманыц т ш .
Мектепте тш еы турл1 арнада талданады: а) эдеби 
Т1лд1ц туып калыптасу процеа, э) жеке шыгарманыц 
керкем т ш . Эдеби тшд1 тарихи желаде, стильдер тарты- 
сымен байланыстырып, кебше теориялык; лекция туршде 
танытамыз. Муны кешнп теориялык. беломде эцпмелей- 
М 13. 
Ж анр табигатымен байланыстырып талдауга объект 
болатындары — керкем тш.
Керкем тшд1ц элементтерк а) автор т ш (ол — пей­
заж, портрет, сипаттау, афоризм, мацал-мэтел, автор 
М1нездеу1); э) кешпкер т ш (диалог, монолог, хат, ма- 
к,ал-мэтел, канатты сездер); б) акындык, тш (троптар) 
мен акындык синтаксис (фигуралар) туршде жасалады.
Лирика мен поэмада автор сез1 басым келедь ©йтке- 
ш онда ак,ын ойы мен баяндауы б1рш1ш орында турады. 
Прозада автор т ш мен кешпкер т ш каз-катар,. мол 
кездесед1. Кешпкерд1 сейлету — типтенд1ру тэ сш . Дра- 
мада кешпкерлер ездер1 гана сейлейд1.
а) 
Автор т ш ез1НД1к стил! мен жанрлар уетшде тал­
данады. Мысалы, елецде тшдж талдау т т т 1 образ тал­
даудан да жшрек ушырайды. Оныц себеб1 елецде образ 
бола коймайды, болганда да ол кеп жайда автор образы- 
мен байланысты. Ой да авторлык. Прозада автор сезшщ 
улпеш е баяндау, портрет, пейзаж, суреттеу, мак,ал-мэ- 
тел жатады. Кейде афоризм, кенерген жэне жаца сездер 
де ушырайды. Булардыц бэр1 де образды типтещируге
автор кезк,арасын танытуга кызмет етедк
«Камар сулу» романында макал немесе мыекыл сез­
дер 
автордыц 
кешпкерлерге 
кезкарасын ацгартады 
(«Уа, несш айтасыц, жып^шдактардыц кудайы берд!!»,
80


«Жыпылдактардын шше су куйылды».), «Калыц малда- 
р ы »
автор колданран макалдар кешпкер характерш бе- 
ред1. «Абай жолында» баяндау б
1
р турл1 стильде, автор 
монологтары немесе пейзаждар екшнл турл1 стильде 
бер1лед1 (Абайдын кез жасы, Абай елетш жер). Автор 
эрб^р суретке езшщ симпатиясы мен антипатиясын бш дь 
рш отырады.
Реалистш елендер мен кецш кушндш (романтика- 
лык) елецдердщ тш ернектер1 мулдем ерекше. Б1ршде 
дэлд1к, екшцпсшде троптык-фигуралык кубылыстар кеп.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   116




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет