М е к т е п баспасы 1965 I. У ш Х кластарда эдебиет тарихын

мар — Шура арасында да бар. Образдар табиратындагы 
мундай салыстыруларды тарихи такырыпка жазылган 
совет романдарынан да табура болады (Кунанбай, К,ара- 
тай, Оразбайлар — кешеп Тасболат, Эж^бай, Нурым, 
К алтандарды цтиш ). Образдар галереясын тшта эдеби 
эд1стер арасында да жургдзуге тура келетш жерлер бол- 
мак. Сонда образ керкем текст тусында езшщ 1ШК1 зац- 
дары, типтещйру жарынан бхр кершсе, тарихи желще 
екшпп кершедь Тарихи курстьщ максаты да осында.
Топтамалы мшездеу дегенд1 кейб
1
р мурал1мдер дара- 
дан бастамай, жалпыдан бастап жур. Олар эуел! ездер1 
образдарды «мыналар унамды, мыналар унамсыз» деп 
белш беред1 де, соны ат уст! сезбен б!р дури н баяндай- 
ды. Образдарды ж жтеу — кеб
1
не бардарлау эн;г1мес1 
тусында жург1зшетш бастауыш форма. Оны да сурау- 
жауап эд1С1мен, окушылармен б1рлесш аныктаймыз. Ал 
талдау-м1нездеу тусында оларра нактылай токталу ка­
жет. Осы туста олар шырарманы кайта окып (талдап), 
мысал теред1, акырында, барлык образ мшезделген сон, 
оларды топ-топка белш, жинактайды. Талдау (м1нез- 
деу) — аналитикалык жумыс.
Шырарманыц композициясы мен сюжетан талдау
V III— X кластарда керкем шырарманы талдаудыц 
басты бхр саласы — оныц композициясы мен сюжетан 
талдау. Композиция дейт1н урым кеб1не елец, поэма, мы- 
салра; ал сюжет роман, повесть, эцг1ме, драма сиякты 
шырармаларра тэн. Булардыц уксастыры: екеу1 де об­
разды типтенд!ред1, шырарманыц курылысына байланыс­
ты формалар. Айырмасы: композиция автор ойы те- 
телей 
айтылатын лирикалык шырармаларра, 
сюжет 
автор ойы тетелей кершбейтан прозалык жанрларра кол­
данылады. Сюжеттац бес турл1 кызмета бар: 1) кешпкер 
тарихын баяндайды; 2) 
шырармадагы конфликтан]ц 
туып-шеш1лу1н1ц кер1Н1С1; 3 ) типтак жардайдан алып 
типт1к характер жасаудыц куралы; 4 ) автор идеясыныц 
форма жарынан дэлелдену1; 5 ) шырарманыц курылысы 
(эпизод, кер1Н1с, сурет, тарау, а к т ).
©лец мен поэма кебше композиция жарынан талдана- 
ды. Ал поэмада композиция мен сюжет элемента уштас- 
кан. Мысалы, Сэкенн

жүктеу/скачать 4,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: