бейітті түгелімен қар көмгендей. Кейде себелеп, сыргып өтіп жатңан үсаң қар өзінің мейірімсіз, ырзасыз, біраң еркін бір куэ екендігін білдіріп түр. Бейіттен жарты шақырымдай жерде түрган екі кіш кен е крра да бейіт секілді мүләйім піиіінденген. Тозыгы әбден жетіп, ескіргенін төбесі де сездіреді. Қыры кетіп жүмырланган бүрыш- бұрышында үйіліп қалган қорда топыраң қораның онсыз да аласа бойын жермен-жексен цыпып түр. Жан-жагына уйілген қар қыс басынан бір күрелмегендіктен, ңораның үстіне ш ы гы п , б ір ж о л а т а басып алган. Аз күнде ңораны көзден жогалтуга айналган. 5 м «үйден аманыраң болган есіктің гана алды. Кіиікене тар күресіні бар. Қыстау айналасының элгіндей пішінініц устіне, теріскей жац бүрыиіындагы бір қораның төбесі ортасына т у с in, таудан аса соқңан боран элгі тесіктің үстінде ақ т үт ект ен іп , біресе түтін секілденіп үйытңып, біресе циыршықтанган үсақ қарьін ішке себездеп төгіп, қораның ішін толтыруга т ы р ы с ы п жатыр ... (М.Әуезов).
Осы мәтінде байласым тәсілі ретінде жұмсалып отырған бүл есімдігі - айналадағы түтеген қарды, оның барлык жерді басып
тастағанын, небаскдлы жатқанын біидіреді. Мәтіндегі сілтеу есімдігі
бүл күйден аманырақ болган есік алды дегенде, яғни есік алдын гана
қардың баспағанын, осы есік алдының ғана тіршіліктің белгісін
таньітып тұрғанын білдіру ұшін қолданылған.
Демек, есімдіктер мэтін құрылымында үш түрлі
қы зметте жұмсалады:
1. Жеке лексеманың орнына қолданылады;
2. Бір сөйлемдегі мағынаны білдіру үшін қолданылады;
3. Сөйлемдер тізбегіндегі мазмұнды білдіру үшін қолданыладьь
58
Мәтіндегі байласым снпатын атқаратын тағы бір сөздер тобы -
сан есімдер. Сан есімдердің де атқаратын мэтінтүзімдік қызметі
есімдіктерге ұқсас болып келеді. Мәтіннің алдыңғы бөлігінде
қамтылған хабарды онан сайын нактылау ушін жэне жоғарыда
айтылғандарды жинақтау үшін сан есімдер жұмсалады. Олар мэтінді
алдыңғы жэне кейінгі бөліктермен байланыстыруға қатысады.
Мысалы: Өлең ттнің синтаксисін сөз ету угиін үлкен екі топ
