М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан

4 Ағзаның біртұтастығы

Адам өмірі құрсақта даму, балалық шақ жəне ересектік шақ болып үш сатыға бөлінеді.

1. 
   Құрсақта (антенатальдық) 2 айға жуық ұрықтык, даму (эм-бриогенез) жəне 2 айдан 9 айға дейін
   

2. 
   Балалық шақ (постнатальдық қүрсақтан тыс даму) бірнеше кезеңнен өтеді:
   
   1. 
      Жаңа туған (неонатальдық) кезен, — туған күннен 4 аптаға дейін перзент қырқынан шыққанша созылады. Бұл кезеңде орга-низм сыртқы ортаның жаңа жағдайларына икемделеді. Шараналық (плацентарлық) қан айналысы өзгеріп, өкпе аркылы тыныс қалып-тасады. Осы алрашқы 1 аптаға жуық неонатальдық мерзімін тез бейімделу кезеці деп те атайды.
      
   2. 
      Еметін немесе бөбектік шақ — бебек өмірінің 1-жылы.
      
   3. 
      Алғашқы балалық немесе сəбилік шақ — 1—3 жас.
      
   4. 
      Бірінші балалық немесе естиярлық шақ — 4—7 жас.
      
   5. 
      Екінші балалық немесе бүлдіршіндік шақ ұлдар — 8—12 жас, қыздар 8—11-ге дейінгі¹ жас.
      
   6. 
      Жеткіншектік шақ немесе балигаттық (пубертаттық) шақ — үлдар 13—16 жас, қыздар 12—15 жаста.
      
   7. 
      Жасөспірімдік шақ немесе бозбалалық шақ — жігіттер 17—21 жасқа, бойжеткендер 16—20 жасқа дейін.
      
3. 
   Ересектік шақ бірнеше кезеңнен құралады.
   
   1. 
      Кəмелеттік жас екіге жіктеледі.
      

2. 
   Егде жас — ерлер 61—74 жасқа, əйелдер 55—74 жасқа дейін. Бұл кезеңде организм тез қартаяды. Оның өтеміс қабілеті аза-
   

3. 
   Қарияльщ немесе кэрілік жас — ерлер мен əйелдер 75-тен асқаннан кейін басталады. Организм тозып, инволюция — кері ке-ту байқалады, негізгі тіршілік əрекеттері күрт темендейді, тиянақ-
   

4. 
   Үзақ өмір сүрушілер 91 жастан асқан кісілер.