М. Р. Балтымова

189 
9. 
Тарихи романдардағы ретроспекция әдісінің 
қолданылуына мысал келтіріңіз. 
10. 
Фольклорлық уақыт дегеніміз не? 
Глоссариймен танысу:
Кӛркем бейне, кӛркем образ – кӛркемӛнерде, соның 
ішінде әдеби шығармада жинақталған түр де, суреттелген ӛмір 
құбылысының нақтылы кӛрініс-қалпы, кейіпкердің кӛркем ой 
елегінен ӛткізіліп, қорытындылап жасалған тұлға-бейнесі.
Кӛркем образда екі түрлі ерекшелік – жинақтау, 
жалпыхалықтық сипаттарды топшылап-түйіндеу және даралау, 
жекелік қасиет-белгілерді нақтылы түрде кӛрсету – осы екеуі 
іштей астасып, қабысып жатады. Кӛркем бейне – әдебиетте, 
ӛнер салаларында ӛмір шындығын, қоғамдық құбылыстарды, 
табиғатты, адам тағдырын бейнелеп кӛрсету тәсілі. Әдеби 
шығармадағы адамның кӛркем бейнесін алсақ, оның бой-
тұлғасындағы, кескін-кейпіндегі, жүріс-тұрысындағы, қимыл-
әрекетіндгі, ойлау-сӛйлеу әдетіндегі ӛзгеше сипат блгілерді 
нақтылы суреттеу арқылы жазушы типтік қасиеттерді, яғни 
қоғамдық жағдай туғызған, басқаларға ортақ жалпылық мәні 
бар ерекшеліктерді айқын танытады. Реалистік кӛркем бейне 
типтендіру тәсілімен жасалады. Жазушы кӛптеген адамдарға 
тән қасиет-сипаттарды жинастырып, екшеп, іріктеп алып, бір 
адамның бойына сыйғызып бейнелейді. Сонда кейіпкердің 
кескін-тұлғасы, 
характеріндегі 
кӛпке 
ортақ 
жалпылық 
қасиеттері де жекелік, жалқылық ерекшеліктерімен қатар, 
айқын бедерленеді. 
Ҧлттық мінез – әдеби шығармадағы кейіпкердің ұлттық 
сипатымен ерекшеленген мінез-бітімі, оның белгілі бір 
халықтың ӛкілі екендігін танытатын психологиялық және ойлау, 
сӛйлеу ӛзгешелігі. Ұлттық мінез-тарихи  категория. Ол 
қоғамдық, рухани, экономиялық және саяси жағдайларға сәйкес 
қалыптасады. Дүниені ұлттық түсінікпен қабылдау жолы қай 
адамға болсын тән қасиет. Ӛнерде, әдебиетте адам бейнесінен
бұл қасиет толық кӛрініп тұрады. Әр халықтың ӛз эпикалық 
туындыларын олардың талай замандар ұлт болып 
қалыптасуынан бӛліп қарауға болмайды. Сондықтан шығармада 
ұлттық мінез жасау үшін оның дүниетанымын, психологиясын, 

190 
әдет-ғұрыптарын, т.б. қасиеттерін білу керек. Бұл 
жӛнінде Н.В.Гоголь: "Ақын ӛмірге ӛз халқының кӛзқарасымен 
қарап, әр нәрсені ұлттық психологияға сәйкес құбылыстай 
сезініп, толғанғанда ғана ұлттық сипатты бейнелеп беруі 
мүмкін", - деген ой айтады. 

жүктеу/скачать 1,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: