| Уп «пішін/ бейне» семантикалық өрісі. Тілдік деректерге назар аударсақ, Уп тілдік негізі «пішін, бейне» сөздерінің жасалуына да негіз болған. бейнелейді. Мысалы, мүсін, бәден, пішін, пошым, порым, бітім, бедер т.б. сөздерді осы қатарда атауға болады. Қарапайым ауызекі тілімізде де порым сөзін жиі қолданамыз. Және оны орыстың «форма» сөзімен ауысып келген деп тұжырымдап жүрміз. Дей тұрғанмен, тілдік деректерді бақсақ, порым сөзі әу бастағы батырлар жырында да кездеседі. Бұл жағдай орыс тілі емес, өзіміздің түркі сөзі екен деген ой туғызады. Сөйтіп, порым сөзі «пішін» ұғымымен синонимдес екенін көруге болады.
Сондай-ақ, тілімізде бедер сөзі жиі қолданылады. Оның мағынасы өрнек, әшекей, нақыш деп айтылып жүр. Бедер сөзінің түпкі мағынасы (Уп+Ут+Ур) бе/еб<уп (пішін) + де/ед<ут (айналу/қоршау, дөңгелек), яғни «дөңгелек жүзді, сұлу пішінді» деп тұжырымдаймыз. Кейбір ғалымдар бедер сөзін арабтың «бәдр» сөзімен байланыстыра қарап, «толық, дөңгелек жүзді» мағына білдіреді деп те түсіндіреді.
Достарыңызбен бөлісу: |
