Қоңыр шұнақ тоқтымын.
Бектің ұлы бекауыл,
Хан жігіті жасауыл,
Хан қасында қайдақтар
Қатыны жоқ бойдақтар (“Қобыланды батыр” жыры).
Бұл жыр жолдарындағы қоңыр шұнақ тоқтымын, қайдақтар, бойдақтар деген дисфемизмдер көне замандардан бері қарай ұрпақтан-ұрпаққа беріліп, біздің дәуірімізге дейін мазмұны өзгермей жеткен.
Атаңа нәлет ындыстың
Қара қанын төгейін,
Қабырғасын сөгейін (Қырымның қырық батыры).
Мұндағы қара қанын төгейін деген дисфемистік тіркес “қырып-жою” деген мағынаны береді.
Халық қазынасының тамаша үлгісі лиро-эпостық жырларында да дисфемизмдер кездеседі. Бұл жырлардағы дисфемизмнің халықтық сипаты да төмендегі мысалдардан көрінеді.
1. Қайғыменнен қан жұтып,
Қобыз алып қолыма
Тартамын сонда күй,-дейді.
2. Төлеген сынды Мырзаның
Қанын судай шашады.
3. Қой боғындай қорғасын
Ажал болып жабысты (Қыз Жібек).
1. Сөзінен ызыңдаған қыздар енді,
Амалсыз шақырған соң келіп еді.
2. Баянжан, жақсы айтасың, сөзің майда,
Достарыңызбен бөлісу: |
