Мақсаты: ақша рөлінің және макроэкономикалық қызметтерінің мәнін ашу, ақшаға сұраныстың негізгі теорияларын талқылау, ақша ұсынысы, ақша мультипликаторы, ақша базасы сияқты мәселелерді қарастыру, Ақша нарығының тепе-теңдігін қарастыру

егер, екі өрнектің алымын да бөлімін де D-ға бөлсек, онда:

мұнда, cr = C / D; rr = R / D.

cr – депозиттеу коэффициенті, оның шамасы халықтың қолма-ақша мен депозитті қандай пропорцияда бөлетініне байланысты болады.

rr – Орталық банкте резерв түрінде сақталатын банктік салымдардың үлес салмағы. Оның шамасы Орталық банк тағайындаған міндетті резервтер нормасына және коммерциялық банктердің артық резервтеріне байланысты болады. Осыған орай, ақша ұсынысының формуласын төмендегідей жазуға болады:

Осыған байланысты, ақша ұсынысына мультипликативті түрде әсер ете алу қасиетіне ие ақша базасын тиімділігі жоғары ақшалар деп атайды.

Сонымен, елдегі ақша көлемі мына жағдайларда өседі, егер:

• 
  ақша базасы өссе;
  
• 
  міндетті резервтер нормасы төмендесе;
  
• 
  коммерциялық банктердің артық резервтері қысқарса;
  
• 
  халықтың жалпы қаржысындағы қолма-қол ақшалардың үлесі азайса.
  

Ақша ұсынысының қисығы (М^s) тік сызық түрінде болады. Бұл жерде Орталық банк ақша ұсынысын бақылау мақсатында пайыздың өзгерісіне қарамастан, оның көлемін тұрақты деңгейде сақтауға тырысады (сурет 6.2).

r M^s

r₀ A

М₀ М₁ М

Сурет 6.2 Ақша нарығындағы тепе-теңдік

Табыс өскенде ақшаға сұраныс өседі және ақшаға сұраныс қисығы оңға-жоғарыға жылжиды (сурет 6.3).

r₁

M_d (Y₁)

М₀ М

Сурет 6.3 Ақшаға сұраныс қисығының жылжуы

Орталық банк ақша ұсынысын қысқартқан жағдайда ақша ұсынысының қисығы солға жылжиды, пайыз мөлшерлемесі өседі (сурет 6.4).

r

r₁

M_d

М₀ М

Сурет 6.4 Ақша ұсынысы қисығының жылжуы

Ақша нарығындағы тепе-теңдіктің ұзақ уақыт сақталуы бағалы қағаздар нарығы жақсы дамыған жағдайда ғана мүмкін болады.