Есеп: Жеңіл көлік 56,8 км жол жүріп, 4,26 л бензин жұмсады. Ол 1км жолға тұрақты мөлшерде жанармай жұмсаса, 160 км жол жүру үшін неше литр жанармай қажет?
Шешуі: х литр 160 км жолға жұмсалатын жанармайдың мөлшері болсын. Есептің шарты бойынша жұмсалған жанармай жүрілген жолға тура пропорционал.56,8 км 4,26 л160 км х л , х.
Жауабы: 12 л.
Есеп: 4 порция салат дайындау үшін 50 г мойенез керек. 125 г майенез қанша порция салат дайындауға жетеді?
Шешуі: 125 г мойенез х порция салатқа жетсін.4 порция 50 гх порция 125 л, х.
Жауабы: 12.Ал өндірісте межеленген жоспардың орындалуы, заттың бағасының өсуі(кемуі), оқушылардың үлгерімі т.с.с шамалардың өзгеруі прцент түрінде беріледі. «Процент» латынның «pro centum» деген сөзінен алынған, аудармасы «жүзден» немесе «жүзге» дегенді білдіреді. Процентті пайдаланып, шама мәнінің өсімінанықтауға және тұтас шаманың бөліктерін өзара салыстыруға болады. Кезкелген шаманың жүзден бір бөлігін бір процент (1%) деп атау қабылданған. Кез келген толық шама 100%, жартысы 50%, ширегі 25%. Процентті бөлшекпен жазу үшін, санды 100-ге бөлу керек.7% =0,07; 20%=300%=3. Бөлшекті (үлесті, бөлікті) процентпен жазу үшін, оны 100-ге көбейтіп, процент белгісін (%) тіркеп жазу керек.Берілген санның процентін табу формуласы: b a , мұндағы a –берілген сан, b берілген санның процентке сәйкес мәні, 𝑃- процент саны.Проценті бойынша санды табу формуласы: a b, мұндағы a –ізделінді сан, b берілген сан, - процент саны. Процентке берілген есептер пропорция құру арқылы және пропорцияның негізгі қасиетін қолдану арқылы шешіледі.
Есеп: Дүкенге 14 тонна капуста акелді, оның 30% -ын сатып жіберді. Дүкенде қанша капуста қалды?
Шешуі: Қалған капуста 10030=70( %), сонда14 т 100%х т 70 %, бұдан пропорция құрамыз:, х=9,8 (т) Жауабы: 9,8 т.
Есеп: Товарды 1386 мың теңгеге сатқан адам 10% пайда тапты. Товадың бастапқы бағасы қанша?
Шешуі: Товардың бастапқы бағасы: х мың теңге;Сатылу бағасы 1386 мың тенге – 110 %,Пропорция құрамыз: , х=1260.
Жауабы: 1260 мың тенге.