Материалдары

 
 
274 
 
«Қашан да, қай істе болсын ханы мен халқы бір болып, тұтастық құрғанда мемлекет нығайып, ел 
ырысы тасады; ал халқы қолдамай, ханы халқын қорғамай өзімшілдік өктемдік алып, өзара талас­
тартысқа түскенде мемлекет әлсіреп, ел ырысы қашады. Бізді біріктіретін жеке бастың қамы емес, 
бізді ел туралы биік ұғымдар, ортақ мүдделер ғана біріктіре алады. Елдік тұтастыққа жік түсіретін, 
ағайын  арасын  суытатын  қадамдардан  аулақ  болайық»[2]  десе,  тағы  бірде:  «Еліміздің  басты 
байлығы,  ең  қастерлі  қазынасы  жердің  астында  да  емес,  үстінде  де  емес­адамдарымыздың 
жүрегінде.  Қазақстанда  тұратын    әрбір  адам  өзін  осы  елдің  перзенті  сезінбейінше,  болашағына 
сенбейінше,  біздің  жұмысымыз  ілгері  баспайды.  Елдік  тұтастыққа  жік  түсіретін,  ағайын  арасын 
суытатын қадамдардан аулақ болайық»,[3]­ дейді. Осылайша еңсесін енді ғана көтеріп келе жатқан 
егеменді  еліміздің  жас  ұрпақтарына:  «атқа  енді  ғана  қондық,  дүйім  дүниенің  қандай  дүбірлі 
додасына да тайсалмай түсіп, кім­кіммен де жалтақсыз жарысатын боламыз, басқаға жалтақтайтын 
күннен  кеттік,  бар  байлығымыз  өзімізге  бұйыратын  күнге  жеттік,    қоғамның  саяси  тұрақтылығы 
мен бірлігіне жеттік»,[4]­ деп егемен елінің еңселі сөзімен дүйім жұртқа шашу шашты.   
 
Н.Ә. Назарбаевтың  жолдауларында болсын, кездесу сұхбаттарында болсын халқына айтқан 
әр  сөзінен  болсын  рухани  азық  алуға  болады.  Сонымен  бірге  адамға  шабыт  беріп,  тек  алға 
жетелейтін даналы сөздерінің қатарында рухтық тәрбие беретін қанатты сөздер де кездеседі. Н. Ә. 
Назарбаев:  «Қазақтың  ұлттық  рухы  оның  ерлігінде  жатыр.  Өзімізді  жамандай  бергенде,  бізге 
жақсылықты кім әкеледі?!. Рухани құндылық, биік адамгершілік жоқ жерде үлкен өркениет орнату 
мүмкін  емес.  Әрбір  адам  бала  кезінен:  Қазақстан­менің  Отаным,  оның  мен  үшін  жауапты  екені 
сияқты,  мен  де  ол  үшін  жауаптымын  деген  қарапайым  ойды  бойына  сіңіріп  өсетіндей  істеген 
жөн»,[5]­деп әр қазақ азаматының бойына жауапты іс жүктей отырып, парызы мен қарызы туралы 
кемел  ой  тастайды.  Бұдан  ойға  түйеріміз  елдігіміздің  төрінде  ұлттық  рух  тұру  керек  деген 
әспеттелген    әсер  аламыз.  Иә,  бүгін  де  салтанаты  жарасқан  қаласы  бар,  ұшан­теңіз  даласы  бар, 
әруақ  қолдаған  баласы  бар  ел  екендігіміз  рас  болса  Елбасымыздың  қолдаушысы  болып,  бір 
жағадан  бас,  бір  жеңнен  қол  шығарсақ  қана    өркениетті  мемлекет,  еңселі  ел  болатынымыз  анық. 
Осы  әлем  таныған  егемендігімізге  жету  оңай  болмағаны  әркіге  аян.  Сан  ғасырлар  бойы  азаттық 
үшін аналардың жасы, аталардың қаны төгілді. Кеңбайтақ даламызды,  найзаның ұшымен, білектің 
күшімен қорғап келген жалаңтөс қас батырларымзға тағзым жасау бүгінгі ұрпақтың парызы. Бұған 
мысал  ретінде  Елбасымыз  Н.  Ә.  Назарбаевтың:  «Тарих­кім­кімнен  де  жоғары  тұрған  ұғым. 
Қасиетті  қазақ  жері­ата­бабаларымыздың  даңқты  тарихын  атының  тұяғымен  жазып  кеткен  жер. 
Қазақтың кең­байтақ жерінде аңызға айналмаған тұс тіпті аз, бәрі де қастерлі өлке, қасиетті мекен. 
Жалпақ жұртыңды, исі алашыңды құрметтеу ең алдымен өзің тұрған өлкенің тарихын, табиғатын 
танудан, адамдарын ардақтаудан басталады. Өткенді тану, тарихты терең пайымдап, оған әділ баға 
беру үлкен парасаттылық пен жауапкершілікті талап етеді»,[6]­деп ұлылардың ұлағатын ұмытпай, 
тауқыметі  мол  өз  тарихымызды  жадымызда    сақтағанымызды  абзал  деп  санайды.  Жазушының 
шеберлігі  шығарманың  көркемділігімен  өлшенеді  десек  те  сөз  өнерінің  асыл  мұраты  –  адам  мен 
оның  өмірін,  еңбегін  аялау  мен  бағалау,  көркем  де  келісті,  өрнекті  де  өрісті,  шебер  де  шешен, 
шынайы  суреттеу  болып  табылады.  Осылайша  қаламгердің  ұшқыр  қиялынан  туындаған  кемел 
ойлар, келелі мәселелер, тың тақырыптар мен идеялар, адамдарымызды бір­бірін шын сүюге, қоян­
қолтық  араласып,  білуіне,  ізгілікті,  парасаттылықты  көзіміздің  қарашығындай  қорғауға,  баулуға 
тиіс.  
Қорыта  келгенде,  көркем  тілмен  көмкеріліп,  әдеби  тілмен  әспеттелген  Елбасымыздың 
қолтаңбасы,  көзқарас  мұраттары  арнайы  тақырыптармен,  зейінді  зерделеулері,  кезең­өмір 
белестері  мен  шындықтарын,  уақыт­тұрмыс  сырларын  кеңінен  көрсетумен  қатар  өзіндік 
өзгешеліктерімен жан­жақты суреттеулері ерекше назар аудартады.        
Елбасымыздың    шығармашылығы  бойынша  көркем  туындылары  мен    баспасөз  беттерінде 
жарыққа  шыққан  мақалаларында  кездесетін  суреттеулер  мен  қатар  ондағы  ойды  айшықтап 
безендірудегі  тілдің  көркемділігі,    әдебилігі  оқырман  қауымды,  өскелең  жас  ұрпақты  бабалар 
жүріп өткен тарихымызды ұмытпау керектігін, тарихын ұмытқан елдің өзі де ұмытылатынын еске 
сала  отырып,  ізгіліктің  ізгі  жолын  танытады.  Өлең  жолдарын  оқи  отырып,  өлең  жазудағы 
Елбасымыздың мұраты­әсерден туған әсемдікті, өмір өнерге құштарлықты, адам мен оның еңбегін 

 
 
275 
 
ардақтауды,  ел  мен  жерге  деген  жауапкершілік  пен  сағынышты,  ең  негізгісі  Отан,  заман,  уақыт 
алдындағы перзенттік парыз бен қарызды биік дәрежеде сезіну, соған сай өлең өрнектерін табиғи, 
көркем, нәрлі де мәнді жеткізу екендігін анық аңғарамыз.   
Н.Ә.Назарбаевтың 
жырларындағы 
жаңалық­жетістіктері,  өлеңнің  өрнек­кестелерін  құрастырудағы  шеберлігі  өз  алдына  бір  төбе 
болса,  даналық  пен  даралықтан  тұратын  ізденістері  мен  ұлағатты    сөздерін  топтай  отырып,  
«Н.Ә.Назарбаевтың шығармаларындағы даналық сөздер» деп аталатын жинақ құрастырылды. Бұл 
мектеп  қабырғасынан  бастап  тәрбие  алатын  өскелең  ұрпаққа  Отанын,  елін  сүюге  бағыт  беретін 
даналы  сөзбен  әспеттелген  қанатты  сөздер  екені  даусыз.  Сондықтан  да  мектеп  бағдарламасына  
«Назарбаевтану»  курсын  енгізе  отырып,    өлеңдеріндегі  суреттеулер,  тарихилық  сипаттар,  қоғам 
құбылыстары мен кезең құбылыстарын таныту абзал іс болары анық.  
 
 
 
 
Мақаламда  дәлелдеп  өткендей,  Елбасымыздың  тағы  бір  жаңа  қыры  ­  оның    ақындығы,  
шешендігі, сөз  саптаудағы шеберлігі, даналығы  жастар үшін  үлгі –өнеге.   
Мен    үшін  Елбасымыздың  өз    сөзінде    жиі    кездесетін  «Болашақ    жастардікі»  деп      бізге 
артқан сенімі бойымызға қуат бітіріп, халқымыз үшін талай  игілікті  істер  қолымыздан келетінін 
дәлелдеу,  көрсету  маңызды  болды.  Шынымен  де  қазіргі  жастар  Тәуелсіз    Қазақстанның    кемелді 
келешегі жолында  әлі  де   құнды  зерттеулер  жүргізіп,  жаңалықтар  ашары  сөзсіз. Бұған  менің  
мақаламда  нақты берілген  Елбасымыздың  өнегелі еңбектері  үлгі  болары анық.   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Әдебиеттер 
1.  Н. Назарбаев.Туған елім­тірегім. Құрастырған: М. Қасымбеков, Қ.Әлімқұлов. Алматы, 2001 
ж, «Рауан» 4 бет 
2.  Н. Назарбаев.Туған елім­тірегім. Құрастырған: М. Қасымбеков, Қ.Әлімқұлов. Алматы, 
«Рауан» ,78­80бет 
3.  Н. Назарбаев.Туған елім­тірегім. Құрастырған: М. Қасымбеков, Қ. Әлімқұлов. Алматы, 
«Рауан», 74,79,82 бет 
4.  Н. Назарбаев. «Қалың елім, қазағым», Алматы, «Өнер», 1998ж, 23 бет.  
5.  Н. Назарбаев.Туған елім­тірегім. Құрастырған: М. Қасымбеков, Қ. Әлімқұлов. Алматы, 
«Рауан», 14,17,66  бет. 
6.  Н. Назарбаев.Туған елім­тірегім. Құрастырған: М. Қасымбеков, Қ. Әлімқұлов. Алматы, 
«Рауан», 17  бет. 
 
 
 
 
 
 
 
CHALLENGES IN COVERING FINANCE RELATED TOPICS:                            
DEVALUATION IN KAZAKHSTAN 
Aigerim Tavyldiyeva and Albina Tortbayeva, Suleyman Demirel University  
 
Түйін  
         Бұл  зерттеу  журналистика  саласында  жарық  көрген  қаржы  тақырыбына  байланысты  2014 
жылы  ақпан  айындағы  ұлттық  валюта  ­    теңгенің  девальвациясын  мысалға  келтірген  сұрақтарға 
шоғырланған.Т.А.  Ван  Дейк  дамытқан  сынама­дискурс  анализ  әдісі  (CDA)­  мәтін  және  мәтін 
компоненттерін,  мәтін  жасалған  контекст  пен  дискурсты  ойға  ала  отырып,  түрлі  дәрежеде 
сараптама жасауға мүмкіндік береді. Қазақстан Республикасындағы үш алдыңғы қатарлы ақпарат 
агенттіктеріндегі (Zakon.kz, TengriNews.kz, BNews.kz) жарияланған мақалаларға аталмыш әдіс пен 
фрейминг теориясын қолдана отырып, сараптама анализ және қорытынды тұжырымдама жасалды.  
         Кілт сөздер: ақпарат агенттіктері, девальвация, фрэйминг теориясы, сынама­дискурс талдау, 
жаңалықтар БАҚ. 
          
Аннотация 
         Данное  исследование  сконцентрировано  на  вопросах,  связанных  с  освещением  в 
журналистике  финансовых  тем,  на  примере  недавнего  социально­экономического  важного 

 
 
276 
 
события ­ девальвации национальной валюты­тенге, которая произошла в феврале 2014 года. Оно 
проводилось путем анализа статьей  написанных в трех ведущих Казахстанских информационных 
агентствах (Zakon.kz, TengriNews.kz, BNews.kz), применяя метод разработанный Т.А. Ван Дейком. 
Этот  метод  критического  дискурс­анализа  (CDA),  позволяет  проводить  анализ  текстовых 
компонентов  с  учетом  дискурса  и  контекста  события,  в  котором  создается  текст.  В  сочетании  с 
теорией фрэйминга, исследование пытается представить общий тон освещения данного социально­
экономического  важного  события  ведущими  новостными  средствами  массовой  информации  в 
Казахстане.  
         Ключевые  слова:  Казахстан,  информационные  агентства,  девальвация,  теория  фрэйминга, 
критический дискурс­анализ (CDA), новостные СМИ. 
 
Abstract 
         This  study  focuses  on  the  issues  related  to  covering  finance  related  topics  in  Kazakhstan  on  the 
example the devaluation of the national currency­tenge, that took place in February, 2014. It analyzes the 
articles written by three leading Kazakhstani information agencies (Zakon.kz, TengriNews.kz, BNews.kz) 
by  applying  qualitative  method  of  Critical  discourse  analysis  (CDA),  the  interdisciplinary  method 
developed by Teun A. van Dijk that allows undertake analysis of the textual components, linguistic units, 
while taking into account the context of the discourse event in which text is created.  In combination with 
framing theory the study attempts to present the overall tone of the coverage of this social and economic 
important event by leading news media in Kazakhstan.  
         Key  words:  Kazakhstan  information  agencies,  devaluation,    framing  theory,  critical  discourse 
analysis (CDA), news media 
 
 
I.  Introduction and theoretical framework 
        This  study  examines  the  discourse  strategies  of  three  Kazakhstani  leading  information  agencies 
(Zakon.kz, TengriNews.kz, BNews.kz), in covering the same politically and socially important event: the 
devaluation of the national currency­tenge, that took place in February, 2014. It was called “shock method 
of  informing”  among  population,  as  people  did  not  hear  about  this  coming  event  before  the  night  of 
February 11
th
., 2014. So this resulted in chaos and panic among the population, that rushed to buy dollars, 
and  the  different  photos  of  the  currency  exchange  rates  were  taken.Kazakhstan  surprised  with  big 
devaluation  of  its  currency.  This  situation  reminds  the  last  devaluation  which  was  carried  out  in 
Kazakhstan on February 4, 2009, at the ex­chairman of National Bank GrigoryMarchenko. Then the tenge 
was  depreciated  for  25  percent  –  the  official  rate  was  established  at  the  level  of  150  tenges  for  dollar. 
Among the population then the panic began, to exchangers turns were built, cash dollars sold at the price 
from 160 tenges and above. 
         The  challenges  of  covering  financial  topics  underlie  in  the  knowledge  of  the  financial  terms  and 
overall  economic  process  by  the  population  of  the  country.  Thus  the  journalist  should    able  to  use  the 
appropriate  terms  and  textual  elements, to  draw  on  the  context and  write  in  a  clear, unbiased, objective 
way. According to the previous studies /1/ on framing theory, it suggests that certain news outlets, such as 
newspapers use various frames to cover the specific events­ thus they shape the reality for their audience, 
by using certain scripts, words, themes to make some aspects more salient while shadowing others. Their 
choices of certain frames over others depend on their ideological preferences, financial considerations and 
other  factors.  Thus  the  various  newspapers  or  news  agencies  can  report  or  cover  the  same  event  in 
different ways.  
 
II.  Purpose of the study 
  Modern  changes  that  take  place  in  the  world  and  national  economics,  changes  in  the  ownership,  new 
market  relations,  growing  number  of  cooperation  and  companies  create  a  need  for  new,  innovative 
approaches to the research in this field. The huge role is given to mass media as a channel of information 
and shapes public opinion and also needs to educate society.        

 
 
277 
 
 The  study  critically  analyzes  the  various  textual  elements  used  by  news  agencies’  journalists  while 
reporting this important event. To be precise it attempts to answer the following research questions: 
1.  How were the main news actors framed? 
2.  How were the reasons of the devaluation framed? 
3.  Which sources were cited? 
4.  What was the overall tone of the coverage? 
 
III. 
Methodology 
         Methodologically, the researcher used qualitative method ­ critical discourse analysis (CDA). CDA 
is perfectly suits here as it deals with social problems, and it not just describes, but tries to explain them 
focusing  on  discourse  structures  applied  in  a  text.  (Van  Dijk,  1988a)  /2/.The  researcher  independently 
analyzed  all  articles  as  the  Fairclough  (2010)  /3/  also  pointed  CDA  is  qualitative  analysis  that  requires 
strong  analytical  and  reflection  skills  to  study  and  uncover  the  social  issues  in  the  given  text  and  also 
Richardson (2007) /4/ CDA needs detailed and interpretive linguistic analysis; not just quantifying textual 
features, but interpreting the meanings which are built in the interaction between the reader and the author 
through discourses and various textual elements.   
         The sampling was done by using the rating of mostly viewed online resources n www.zero.kz /5/and 
the top three information agencies were chosen (Zakon.kz, TengriNews.kz, BNews.kz) in the category – 
news media. 
         The date and timeline were chosen as 4
th
 of February and 18
th
 of February as the week before and 
after the devaluation, which took place on February 11
th
,2014, due to the time limits and also to see the 
difference  in  coverage.    Overall  20  news  articles  from  www.zakon.kz,  21  articles  from 
www.tengrinews.kz and 22 articles from www.bnews.kz /6/ were selected  from  online archives of these 
news agencies.  The unit of analysis was the news article paragraph, and each article was closely read and 
analyzed. 
 
IV. 
Results 
         The findings are as following.  
         Table 1. The news actors: 
 
Zakon.kz 
TengriNews.kz 
BNews.kz 
NursultanNazarbayev 
­ 
The 
President 
of 
Kazakhstan 
NursultanNazarbayev  ­  The 
President of Kazakhstan 
NursultanNazarbayev  ­  The 
President of Kazakhstan 
National Bank 
National Bank 
National Bank 
K.Kelimbetov  –  The 
Head of National Bank 
K.Kelimbetov  –  The  Head  of 
National Bank 
K.Kelimbetov  –  The  Head  of 
National Bank 
Aydan  Karibzhanov  ­ 
ex­vice­chairman 
of 
board 
of 
national 
welfare  fund  "Samruk­
Kazyna" 
ErbolatDosayev­The  head  of 
Ministry of Economics 
ErbolatDosayev­The  head  of 
Ministry of Economics 
S.  Akhmetov  ­  ex­
Prime Minister 
S. 
Akhmetov 
­ 
ex­Prime 
Minister 
S. 
Akhmetov 
­ 
ex­Prime 
Minister 
O.  Khudaybergenov  ­ 
adviser  of  chairman  of 
National Bank 
BakhytSultanov  ­Minister  of 
Finance 
BakhytSultanov  ­Minister  of 
Finance 
OrazZhandosov  ­  Ex­
head  of  the  National 
Bank,  ex­first  Deputy 
Prime Minister of KZ 
AkhmetzhanEsimov­ 
mayor 
of Almaty city 
UzakbaiKarabalin 
­ 
the 
Minister of Oil and Gas 

 
 
278 
 
AkhmetzhanEsimov­ 
mayor of Almaty city 
KuandykEshimet  ­  the  press 
secretary of Almaty city court 
 
A.A.  Utbanov  ­  lawyer 
(wrote  negative  letter  to 
Head of National Bank) 
Mikhail 
Lomtadze 
–The 
chairman of Kaspi bank 
 
Heads  and  shareholders 
of 
 
“CenterCredit” 
Bank 
Heads  and  shareholders  of  
“CenterCredit” Bank 
Heads  and  shareholders  of  
“CenterCredit” Bank 
Heads  and  shareholders 
of  “Alliance” Bank 
Heads  and  shareholders  of  
“Alliance” Bank 
Heads  and  shareholders  of  
“Alliance” Bank 
Heads  and  shareholders 
of “Kaspi Bank” 
Heads  and  shareholders  of 
“Kaspi Bank”
 
Heads  and  shareholders  of 
“Kaspi Bank”
 
Association 
of 
Financiers 
of 
Kazakhstan 
 
SanzharKettebekov 
­ 
the 
general director of KF "Fund of 
Development of ICT" 
Experts 
Experts  (Saken  User  –  the 
head  of  the  corporate  clients 
department 
of 
Freedom 
Finance  investment  company; 
ErlenBadykhan 
­senior 
analyst  of  Agency  on  research 
of  profitability  of  investments 
(AIRI);  Anatoly  Hegay  ­ 
expert  of  the  currency  market; 
DosymSatpayev  ­  director  of 
"Group  of  an  assessment  of 
risks") 
JSC 
“ArcelorMittal” 
Temirtau, 
 
“Kazakhmys 
Corporation” 
LLP, 
AlpharabiMadizhan 
­ 
the 
managing  director  of  JSC 
“Maten 
Petroleum”, 
“Kazfosfat”  LLP,  “Kaynar-
JSB” LLP, “On-Olzha” LLP, 
Nikolay 
Popovich– 
the 
chairman  of  the  board  of 
“Kaztsink” 
LLP, 
MeyerzhanMaykenov  ­  the 
chairman 
of 
the 
board 
concerning  activity  of  the 
export block of JSC KAZNEX 
INVEST
 
Protestors 
(“митингующие”)(40­
50 people) 
35  people  (participating  in  a 
rally) 
 
 
Table 2. The reasons of the devaluation: 
Zakon.kz 
TengriNews.kz 

жүктеу/скачать 11,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: