Материалдары
жүктеу/скачать 11,99 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Kaynakça 1. Williams, E., 1983. Communicative reading. In K. Johnson ve D. Porter (eds.), Perspectives in communicative language teaching. London: Academic Press, 171188. 2. Johns, C. , Johns, T., 1978. Seminar discussion strategies. In Cowie and Heaton (eds.), English for academic purposes, BAAL. 3. Garza, T.J., 1990. What you see is what you get...Or is it? Bringing cultural literacy into the foreign language classroom through video. In J.E. Alatis (Ed.), Georgetown University Roundtable on Languages and Linguistics (pp. 285292). Washington, DC: Georgetown University Press. 4. Galloway, V., 1998. Constructing cultural realities: “Facts” and frameworks of association. In J. Harper, M. Lively, & M. Williams (Eds). The coming of age of the profession (pp. 129140). Boston: Heinle & Heinle. 5. Rings, L., 1986. Authentic language and authentic conversational texts. Foreign Language Annals, 19, 203208. 6. Evans, M., 2009. Foreign Language Learning with Digital Technology. Great Britain: Continuum International Publishing Group.96 7. Gardner, D. , Miller, L., 2005. Establishing SelfAccess: from theory to practice. Cambridge: Cambridge University Press.102104 8. Mishan, F., 2005. Designing Authenticity into Language Learning Materials. USA: Intellect Books.214 9. Titone, R., 1968. Teaching Foreign Languages: An historical sketch. Washington D.C.: Georgetown University Press. 2 10. Field, J., 2000. Finding One’s Way in the Fog: listening Strategies and SecondLanguage Learners. Modern English Teacher, 9/1, 2934. 11. Marks, J., 2000. Listening. English Teaching Professional, 16, 78. 12. Guariento, W., Marley, J., 2001. Text and Task Authenticity in the EFL Classroom. ELT Journal, 55/4, 347353. 357 3/4- СЕКЦИЯ «TOPICAL PROBLEMS OF LINGUISTICS AND TRANSLATION STUDIES» ӘОЖ:82.02 ЫБЫРАЙ АЛТЫНСАРИН ЖӘНЕ КӨРКЕМ АУДАРМА МӘСЕЛЕЛЕРІ Қанағат Асылбекқызы Е.А.Бөкетов атындағы ҚарМУ, 2-курс студенті Ғылыми жетекші: Жандос Смағұлов, ф.ғ.д., профессор Түйін Мақала Ыбырай Алтынсарин шығармашылығын жаңаша көзқараста ғылыми саралауға арналған. Негізгі зерттеу нысанасы ретінде көркем аударма саласындағы тәржімалық шеберлігі мәселесі алынған. Ұлы ағартушыпедагогтің ұлттық аударма тарихындағы әдеби мұрасына баға берілген. Кілт сөздер: ұлы ағартушы, аудармашы, педагог, қайраткер. Аннотация В статье дана новая научная оценка творчеству Ыбырая Алтынсарина. Объектом исследования является переводческое мастерство Ы.Алтынсарина. Дается оценка литературного наследия великого просветителя в русле художественного перевода. Annotation The paper presents a new scientific assessment of creativity Ybyray Altynsarin. Object of study is Y.Altynsarin translation skills. Assesses the literary heritage of the great educator in the mainstream of literary translation. Әр халықтың болашаққа бет алған тарихи даму жолында жарық жұлдыздай болып бағыт бағдар сілтеген, сөйтіп, сол ұлттың, халықтың тарихында есімдері ерекше аталатын зор тұлғалар болатыны айқын. Мәселен, айта кететін болсақ, есімдері мен еңбегі баршаға қымбатты, халқымыздың тұңғыш энциклопедист ғалымы Шоқан Уәлиханов, ұлы кемеңгер ақын Абай Құнанбаев сынды жұлдызды есімдер. Аталған екі ұлы есімді өзінің халқы үшін кешкен азаматтық ғұмыры, атқарған жарқын істерімен бірбіріне жалғастырып тұрған сахараның және бір данышпаны перзенті бар, ол – тұңғыш ағартушы, педагогжазушы Ыбырай Алтынсарин. Ыбырай Алтынсарин қазақтың киіз үйінде туып, өз елінің өкілі болып шығуымен қатар, тек қазақ халқының ғана тіл, өнер, тарихи мәдениет ерекшеліктерінің көлемінде қалған жоқ, туысы қазақ болса да, бұлардың өрісі, өсуі басқаша. Ол өзінен бұрынғы қазақ баласы бармаған орыс өлкесіне жетті. Сол барысында шыңы шұрайлы, анық асыл қазына тапты. Ол – ұлы орыс халқының бүкіл дүние мәдениетіне үлгі шашқан нұр қазынасы еді... Ыбырай орыстың мәдениет мектебін танымаса, Ушинский бастаған жаңалықтарды білмесе, орыстың адамгершіл, прогресшіл классикалық әдебиетінің нәрінен қорек алмаса, Ыбырай болмас еді. Ұлы ағартушы 1841 жылы 20 қазанда Торғай облысы, Николаевск уезінің қазіргі Қостанай облысында дүниеге келген. Әкесі қайтыс болғаннан кейін сәби Ыбырайдың тәрбиесі атасы – Балғожа бидің қолына көшеді, сөйтіп болашақ ақынның бүкіл балалық шағы осы үлкен атасының тәрбиесінде өтеді. Ыбырай Алтынсарин ұлы қазақ тарихының белгілі дәуіріндегі жаңалыққа бастаған тарихи еңбегі бар кісі. Қазақ халқы өзінің дарынды ұлының қызметі мен шығармашылығын бағалай білетін. Осыған байланысты ол жөнінде көптеген кітаптар жазылып, мақалалар жарияланды. Бұлардың ішінен 358 М.Әуезов, С.Мұқанов, Қ.Жұмалиев, Т.Тәжібаев, Ә.Сыздықов, М. И. Фетисов, М.Эфиров, Ә.Дербісалиннің еңбектерін ерекше атап кеткен жөн. 1884 жылы «Оренбургский листок» газетінде Ыбырайдың шәкірттері мен ізбасарлары жазған мақалада былай делінген: «Біздерге, көшпенділер үшін Ы.Алтынсарин қандай қымбат болса, оның шығармалары да сондай қымбат, мұны Россияда зиялы әдебиеттің қандай роль атқарғанын білетін адам ғана түсіне алады. Біз Алтынсаринмен бүтіндей бір халықтың, оның бүкіл өмірінің ақыл ойын, рухын, мінезқұлқын бейнесін көреміз. Олар Ыбырай Алтынсаринді қазақтың Ломоносовы дейтін еді [1, 51б]. Ыбырай мұғалімдер жөнінде өте жоғары пікірде болды. Өзінің архивте сақталған 1882 жылдың 29 шілдесіндегі хатында: «дүниедегі ең қымбатты адам – халық мұғалімі, оқытушы – мектептің шешуші күші» деп жазды. [1, 64б]. Жалпы алғанда, ағартушы ұстаздың өмірі мен шығармашылығы жөнінде көптеген ғалымдар мен ақынжазушылар ғылыми еңбектер жазып, оның педагогтік, ағартушылық және жазушылық қызметтерін аса жоғары бағалаған болатын. Солардың бірі – заманымыздың заңғар жазушысы М.О.Әуезов. Ол бір кезде Ы.Алтынсарин туралы былай деп жазған болатын: «Орыстың классик әдебиетінің әсерін қазақтың екінші бір ағартушы – ақыны және педагогі Ы.Алтынсариннің творчествосынан да анық көруге болады. Орыс мәдениетін игеруге шақыру, жергілікті орысқазақ мектептері арқылы орыс классиктерінің шығармаларымен таныстыру, Шығыс схоластикасы мен православие дінінің ықпалынан мектептердегі оқу ісін азат ету – орыс реалистерінің жолын қуушы Ыбырай Алтынсариннің поэзиясы мен прозасындағы негізгі сарын еді. Балалар үшін, тіпті қазақ қыздары үшін де білім беретін мектеп ашқан батыл реформаттар өзінің творчестволық және қоғамдық қызметімен орыс оқуының программасын жүзеге асырды. Оның еңбегі тұтас алғанда, сол кездегі Россияның шеткі ұлт аймақтары үшін прогрестік мәні болғаны сөзсіз»[1, 112б]. Ал қазақтың екінші бір көрнекті оқымыстысы, академик Қ.Жұмалиев өзінің Ы.Алтынсарин туралы жазған ғылыми еңбектерінде оның ағартушылық, педагогтік және жазушылық қызметтерін жоғары бағалай келіп: «Алтынсариннің өз халқын оқуға, өнерге үндеуі, надандыққа, зұлымдыққа қарсы шығуы, сол кезде әлеумет өміріндегі теңсіздіктің бетін ашып, өмір шындығын көрсетуі, жастарды жақсылыққа, адамгершілікке тәрбиелеуі – оның творчествосының халықтық жағы десек, қазақтың қазіргі ержеткен проза жанрының және балалар әдебиетінің ең алғашқы негізін салушы болды»[1, 113б]. Міне Ы.Алтынсаринге берілген осы екі бағаның өзіненақ оның ағартушылық және әдеби қызметтерінің қазақ қоғамы үшін қандай зор мәні болғанын анық түсінуге болады. Осы арада ескере өтетін бір жай – Ыбырайдың ғылымбілім мен озық мәдениеттің көзін басқа жақтардан іздемей, тап басып, ешқандай іркіліссіз орыс қауымынан іздеуі және бұл қадамына өз тарапынан дәйекті түсініктеме беруі оның орыстың озық ойпікірлері негізінде тәрбиеленіп өскенін ашықтан ашық таныта түседі. Ағартушының орыс әдебиетінен жасаған аудармалары да сол прогресшіл бағыттың нәтижесі еді. Халықты сауаттандыру, санасезімін ояту, рухани өмірін дамыта түсу мақсаттарында жазған хрестоматиясында Ыбырай орыс тіліндегі әртүрлі оқулықтардан сырттай үлгі алумен ғана тынған жоқ. Осы іздену үстінде ол орыс мәдениетінің қазақ арасына үлкен арнамен келіп, тезірек сіңісуіне тың жол ашты; орыстың алдыңғы қатардағы жазушылары мен үлкен ойшылдарының, ағартушылары мен педагогтерінің еңбектерін қазақ даласына алып келді; оларды қазақ тіліне аударып, дала өмі жүктеу/скачать 11,99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|