BNews.kz
Weakening of currencies in
relation to US dollar in all
developing
countries,
particularly
in
BRICS
countries;
The
world
uncertainty
which
is
expressed
in
weakening of currencies of
developing countries.
It happened as means against
uncertainty
of
further
development
of
world
economy volatility in the
world
financial
and
commodity markets amplified
Uncertainty in relation to a
rate of Russian ruble, in
2013 there was a weakening
of a course for 7%, and in
January
there
was
a
tendency to easing;
Devaluation of tenge is
connected with a failure of
the program of the forced
industrial and innovative
development /7/
Uncertainty of exchange rate
of Russian ruble remains.
The condition of the balance
of payments in spite of the
The import is more than the
export
This measure is a consequence
of influence of processes
279
fact that the account in the
current operations remains
positive, as a whole import
growth is observed;
which happened in the world
economy.
High
devaluation
expectations in economy;
Devaluation
of
tenge
happened,
because
there
were rather low reserves to
hold a current rate of tenge.
The interbank rate on tenge
was at very high level. /7/
The advanced world countries
in
order
to
increase
of
competitiveness often resort to
such
mechanism,
for
correction of a rate of national
currency. /8 /
Creation of prerequisites for
decrease in inflation to 3
4%
in
mediumterm
prospect. /9 /
Table 3. The sources cited:
Zakon.kz
TengriNews.kz
BNews.kz
O
rganizati
on
1."The
national
Bank
assumes that the new level
of an exchange rate will be
about 185 tenges for US
dollar", is reported in the
National Bank statement.
/10/
Ind
ividual
p
e
rs
on
"I
charge
taking
into
account increase since the
beginning of the current
year of growth of the
amount
of
pension
payments to bring them to
14%,
the
state
social
payments
to
12%.
Increase of the extent of the
address social help to 12%
to increase the number of
grants to students by 10%",
– N. Nazarbayev/11/
“No
information
leakage
from National bank existed.
Leak couldn't be as we made
all decisions only yesterday,
after exchange closing",
Kayrat Kelimbetov/18/
“Changing
in
the
exchange
rate
of
tenge
is
a
consequence
of
influence of processes
which happened in
the world economy”,
Minister of Finance
of
KZ
Bakhyt
Sultanov/24/
2.
"According
to
the
constitutional norms, those
fundamental factors which
influence policy at an
exchange
rate
of
the
national currency didn't
undergo
changes.
It
concerns both prices of oil,
and the situation with an
exchange
rate
of
the
Russian currency, so there
are
no
reasons
for
concern",K.Kelimbetov.
/12/
"I consider, we effectively
carried out correction of
tenge
the
reasonable
alternative to the made
decision isn't present. For
half a year we already spent
6,4 billion dollars for course
maintenance, that couldn't
proceed so. The new course
is taken with quite good
margin of safety, and to the
state won't make big efforts
to
support
it",
K.Kelimbetov./19/
"There
are
such
questions
as
who
knew about it, who
didn't know about it,
why didn't warn us …
honestly, I was very
surprised
yesterday
that, practically, all
banks called to us and
made a complaint:
"Why you didn't warn
us?
",
Kayrat
Kelimbetov told.
"We
remember
280
Tulegen
Askarov,
economic observer: 185
not final point /13/
claims
to
last
devaluation
when
there were questions
like this: someone
knew,
someone
earned.
And
we
consider that carrying
out
onestage
adjustment is a fair
question. Nobody had
to know. Very narrow
group
of
people
which
makes
decisions when and
how to make it",
K.Kelimbetov
explained. /25/
Aydar Alibayev, known
public figure, economic
expert: This devaluation
was expected and first of
all it will strike on lower
income strata /13/
“But there are a lot of
reasons of devaluation. And
it isn’t only Kashagan",
stated
by
Dosym
Satpayev/20/
7.
Devaluation
will
positively
influence
to
further growth of economy
of
Kazakhstan
–
N.
Nazarbayev/14/
3. “Nobody should buy bags
of flour. We have 20 million
tons of grain .Where to buy a
flour?”, N. Nazarbayev/21/
It is important to
watch the prices and
to stop speculation –
N. Nazarbayev/26/
Sagnalin Nurlan, owner of
a feedlot of Aktep LLP: As
the owner of a feedlot I
estimate
devaluation
positively/15/
“Import grows quicker than
export. To avoid such fast
growth rate of import, we
studied correction of an
exchange
rate”,
Kayrat
Kelimbetov/22/
Romin
Madinov,
the
chairman of Committee of
Mazhilis
on
agrarian
questions:
My
deepest
conviction that devaluation
will play a positive role
because you know, we win
first place in the world on
flour export in physical
volume, we win first place
in the world on wheat
export per capita./15 /
I only shortly want to tell
that only this measure will
provide economy growth not
less than for 6 percent. That
is, that the simple people
understood:
growth
of
economy
means
receipt
growth in the budget of
money. It means that this
money will go to the people
both pensions, and salaries,
and
the
income",
N.
Nazarbayev/21/
5. Kayrat Kelimbetov:
"There
wasn't
the
reasonable alternative of
devaluation "/16/
K.Kelimbetov:There
won't
be
repeated
devaluation. /27/
SagnalinNurlan, owner of
a feedlot of Aktep LLP: As
the owner of a feedlot I
estimate
devaluation
positively/15 /
"Kaztsink"
guarantees to increase
salary – N. Popovich
/28/
281
Gr
ou
p of
people
Protestors
(“митингующие”) (40-50
people)/17/
35 people (participating in a
rally) /23/
V. Discussion and conclusion
It can be seen from the findings that there are main common things and differences in the
information agencies covering of the same event. The three information agencies have the general
resources. That means, general heroes of an event (NursultanNazarbayev The President of Kazakhstan,
National Bank, K.Kelimbetov –The Head of National Bank). Till February 11, 2014 the devaluation
was not mentioned in any of the information agencies. And the tone of informing differs. For example,
"Zakon.kz" publishes information using opinion of experts in balanced way (as well as it is positive, and it
is negative) and so it tries to inform from the neutral point of view. Relying not only on positive quotes of
the head of state N. Nazarbayev and the head of National Bank K.Kelimbetov, but also to words of
experts. For example, Tulegen Askarov, economic observer: “185 not final point” /13/and Aydar
Alibayev, known public figure, economic expert: “This devaluation was expected and first of all it will
strike on lowerincome strata” /13/."TengriNews" and "BNews" have more common points. As both sides,
publish information referring to positive statements of the head of state N. Nazarbayev and the head of
National Bank K.Kelimbetov. Opinions of experts also presented, only those that tell about advantage of
the devaluation. For example, “Nobody should buy bags of flour. We have 20 million tons of grain
.Where to buy a flour?”, N. Nazarbayev/21/. As so K.Kelimbetov: “There won't be repeated
devaluation” /27/. And information about a rally was presented differently in two news agencies (in
"Zakon.kz" comparison ("Protesters in Almaty demand resignation of the head of National Bank") and
"TengriNews" ("35 people fined after meetings in Almaty”). If on a website of "Zakon.kz" we see total
number of "protesters" (45 people), on a website of "TengriNews" we see just number of fined ones (35
people).
According to our research, all in all that in one country the same information can be presented
differently. And in this case, the site "Zakon.kz" seems more reliable. And unfortunately, in no websites
the names of those who knew about operation of this event in the night of February 11 was mentioned. In
the long term, I would like to study this aspect and also analyze the coverage of other agencies as well.
References
1. Oliver, P.E, Johnston H. (2000). What a Good Idea: Frames and Ideologies in Social
Movements Research. Mobilization: An International Journal 5 (1 April), (pp. 3754).
2. vanDijk, Teun A. (1988a). News Analysis: Case studies of international and national news in
the press. Hillsdale, NJ: Erlbaum
3. Fairclough, N. (2010) Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language.Pearson
College Division, UK.
4. Richardson John E. (2007). Analyzing newspapers: An Approach from Critical Discourse
Analysis, New York, Palgrave Macmillan.
5. http://zero.kz/?c=11&sr=kz&pd=86400
6. http://bnews.kz/, http://zakon.kz/, http://tengrinews.kz/
7. The article “Обесценивание тенге связано с провалом индустриальноинновационной
программы ДосымСатпаев
8. The article “Корректировка курса тенге положительно повлияет на экспорт казахстанской
продукции.” АСТАНА. 12 февраля 2014, 11:43. BNews.kz
9. The article “Юрист обратился с открытым письмом к НацБанку РК по девальвации 18
февраля 2014, 12:59”
10. The article “Глава Нацбанка РК прокомментирует ситуацию с обвалом тенге”
www.zakon.kz
282
11. The article “С 1 апреля повысятся пенсии, соцвыплаты и стипендии студентам” 14
февраля 2014, 13:50 www.zakon.kz
12. The article “Что говорил о новом курсе главный банкир Казахстана К. Келимбетов” 11
февраля 2014, 12:48www.zakon.kz
13. The article “Новый обменный курс тенге. Что теперь будет дальше? – Мнения известных
экспертов”www.zakon.kz
14. The article “Девальвация положительно повлияет на дальнейший рост экономики
Казахстана”www.zakon.kz
15. The article “Мнения экспертов по курсу тенге в Казахстане”www.zakon.kz
16. The
article
“КайратКелимбетов
Разумной
альтернативы
девальвации
не
было”www.zakon.kz
17. The article “Митингующие в Алматы требуют отставки главы Нацбанка”www.zakon.kz
18. The article “Келимбетов узнал о подорожании доллара этой ночью”www.tengrinews.kz
19. The
article
“Келимбетов
ответил
"Огоньку"
на
вопросы
о
девальвации
тенге”www.tengrinews.kz
20. The article “Обесценивание тенге связано с провалом индустриальноинновационной
программы ДосымСатпаев”www.tengrinews.kz
21. The
article
“Не
скупать
муку
мешками
призвал
казахстанцев
Президент”www.tengrinews.kz
22. The article “Назарбаев. Решение о девальвации не должно негативно сказаться на
казахстанцах”www.tengrinews.kz
23. The article “35 человек оштрафовали после митингов в Алматы”www.tengrinews.kz
24. The article “Изменение курса тенге следствие влияния процессов, которые происходят в
мировой экономике Б.Султанов АСТАНА.” 11 февраля 2014, 15:29. www.BNews.kz
25. The article “К.Келимбетов: Проведение одномоментной корректировки это вопрос
честный и справедливый”www.BNews.kz
26. The
article
“Важно
следить
за
ценами
и
пресекать
спекуляцию
–
Н.Назарбаев”www.BNews.kz
27. The article “К Келимбетов. Повторной девальвации не будет”www.BNews.kz
28. The article “Казцинк гарантирует повышение зарплаты – Н.Попович”www.BNews.kz
ҚИССА ЖАНРЫ МЕН ҚИССАШЫЛ АҚЫНДАР ТУРАЛЫ
Құралай Бекмағамбетқызы, С.Демирел университетінің магистранты
Резюме. В статье рассматриваются восточные мотивы в казахских дастанах и их казахских
версии.
Summary. This article reconsiders different of eastern themes in Kazakh literary studies.
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет болған жағдайында тарихты білу, адамзат баласы
жинақтаған бай тәжірибені игеру – жаңа ұрпақтарға білім беру мен тәрбиелеуде, олардың белсенді
өмірлік айқындамасын қалыптастыруда мейлінше маңызды. Тарихи бастауларға, ауызша һәм
жазбаша әдеби мұраларға, өткен игі кісілердің өсиетіне қаншама терең үңілсек, қоғамдағы қазіргі
жағдайды соғырлұм жақсы түсінетін, білетін боламыз.
Әрине, әр ұлттың жазба мұралары мен әдебиет тарихы алыс ғасырлар қойнауына енген
сайын, ол барынша құнды болып, барша адамзат баласының ортақ қазынасына айналады. Осы
тұрғыдан алғанда түркі халықтарының әдебиеті бірнеше ғасырлар үлесінде жатқаны белгілі.
Түркілер бастарынан өткенін кейінгі ұрпаққа аңызәпсана ретінде жеткізіп, одан бері де мәңгі
өшпестей етіп тасжартастарға ойып жазып отырды. Олар (түркілер) тарих сахнасына көтерілгелі
283
бері, көрші жатқан Шығыстағы көне қытай, монғол және парсы тілдес халықтармен қарым
қатынас орнатып, мәдени һәм әдеби байланыстар жасады. Сондай мәдени тоғысулардың
арқасында түркі даласында өшпестей болып тарих, ұмытылмастай болып мәдениет пен әдебиет
қалды [1, 4 б.]. Қазақ әдебиеті мен шығыс әдебиеті арасындағы байланыс жайында зерттеулер бар,
арнайы еңбектерде де біршама сөз болған. Қазақ халқына шығыс әдебиеті мұраларының неше
түрлі жолмен келгені белгілі жай. Шығыс мұралары қазақ даласына әртүрлі жолмен келіп жатты.
Біріншіден, олар халықтардың күнделікті қарымқатынастары арқылы ауызша жетті. Екіншіден,
бұлар қолжазба түрінде таралды [2, 6 б.].
Көпшілік ғалымдардың пікірі бойынша, қазақ арасына әуелі аңыз, әңгіме түрінде тараған
шығыс әдебиетінің орта ғасырдағы классикалық ескерткіші арабтардың әйгілі «Мың бір түн» атты
ертегілер жинағы болып табылады. Бұл жинақ үш жүздей аңыз, әңгімелерден тұрады. Неміс
ғалымы Е.Литманн «Мың бір түн» әңгімелерінің кейбір жұқаналарын Италияға араб елдерінде
саяхатта болған Еуропа жиһанкездері әкеліп таратқанын айтады. Алайда өзге зерттеушілер көп
ретте «Мың бір түн» ертегілері Еуропа жұртшылығына тек ХVІІ ғасырда ғана мәлім болғанын
ескертеді де, француз саяқатшысы Жан Антуан Галланың «Мың бір түн» ертегілерін бірінші реті
тәржімалап Еуропа жұртшылығына таныстырған адам екенін айтады. Араб елдерінде француз
елшісінің хатшысы қызметін атқара жүріп, Галлан ел арасына кең тараған ертегі, аңыз әңгімелерге
назар аударады. Францияға қайтып оралған соң жазып алған ертегілерін француз тіліне аударып
1717 жылы 12 том етіп бастырып шығарады. Сөйтіп Еуропа жұртшылығы «Мың бір түн»
ертегілерімен танысқан, дейді белгілі шығыстанушы, арабист ғалым Ә.Дербісалиев [3, 191 б.]
Орта Азия халықтары арқылы шығыс әдебиетінің қазақ әдебиетіне жасаған ықпаләсері
ғасырлар бойы үзілген емес. Фирдауси, Низами, Физули, Жәми, Науаи, Хафиз т.б. шығармалары
арқылы келген, немесе араб, парсы, үнді аңызертегілерінен келлген «Мың бір түн», «Шаһнаме»,
«Тотынаме», «ЛәйліМәжнүн», «ТахирЗухра», «ЖүсіпЗылыха», «Сейфүлмәлік», «Атымтай
Жомарт», «МұңлықЗарлық», «Бозжігіт», «ШәкірШәкірат» сияқты толып жатқан лироэпикалық
ғашықтық дастандар, аңыз, ертегі, хикаялар қазақ топырағында қайта түлеп, жаңарып қазақ
халқының бай ауыз әдебиетімен қосылып жаңа бір арна тапты [4, б.].
Қазақ әдебиетіне шығыс әдебиетінен келген сюжеттердің тарау кезеңі және олардың «қисса»,
«дастан», «хикая» аталуы жөнінде көптеген пікірлер бар. Мысалы: «Қазақ арасына шығыс
әдебиетінен келген ғашықтық, эпикалық, батырлық сиаттағы әңгімеөлең, поэмадастандар
«қисса» деген атпен басылып тарады. Бұл кітап бастыру жұмысының жандана бастаған кезеңі ХІХ
ғасырдың бас кезінде кең өріс алды. Сөз жоқ, қиссалар қазақ әдебиетінің тақырыптық, сюжеттік
арнасын кеңейтіп, оны шығыс әдебиетінің үлгілерімен толықтыру ісіне себін тигізді .
Осы шығыстан келген сюжеттердің «қисса», «дастан», «хикая» деп аталуының өз себептері
баршылық. Қазан төңкерісіне дейін қазақ әдебиеті шығармаларында жыр, өлең, қисса, дастан,
хикая деген терминдер жиі қолданылады. Мұндағы жыр, өлең дегендер әріден келе жатқан атаулар
да, қисса, дастан, хикая кейін, араб, парсы тілдерінен ауысып келген сөздер. Қисса, дастан, хикая
сөздері Орта Азия халықтары (тәжік, өзбек) тілінде көптеген әдеби термин ретінде қалыптасқан.
Тәжік, өзбек, түркмен тілдерінде поэманы, эпосты, дастан, қысқа әңгіме мен новелла сияқты
шығарманы хикая, дастан айтушыны дастанчи деп атайды. Дастан, хикая, қисса сөздерінің парсы
тілінде де әдеби терминдік мәні бар. Қазақ арасында қисса сөзі басқаша мағынада сіңіскен.
Қазақтар көлемді кең шығармаларды, әсіресе, шығыс тақырыбына жазылған аңыз, әңгімелерді ғана
қисса деп атаған. Бұл жайында А.В.Васильев: «қырғыздар (қазақтар) ерлік істі баяндайтын ұзақ
өлеңді арабтың қисса деген сөзімен атайды, бұл әңгімелеу, баяндау деген ұғымды білдіреді»,
деп көрсеткенді. Қисса мен қазақ эпосын бір деп қарауға болмайды. Кітаби ақындар жазған
өлеңдер мен қиссалар халықтың ауыз әдебиеті шығармаларынан кейін туған [6, б.].
Қазақ қиссалары – ежелгі жазба әдебиет пен ауыз әдебиетінің дәстүрін қатар жалғастырған
жанр [7, б.]. ХІХ ғасырдың соңы ХХ ғасырдың басындағы қазақ әдебиетінен сөз қозғаған
ғалымдарымыз кітаби ақындар туралы айтпай өте алмаған. Қазақ әдебиеті тарихының ХІХ ғасыр
мен ХХ ғасыр басындағы фольклор тарауында Н.С.Смирнованың кітаби ақындар туралы пікірлер
беріледі. Түрік халықтарының өзара байланысын, әдебиеттегі рухани сабақтастықты көптеп
284
зерттеген ғалым Р.Бердібай да кітаби ақындар туралы өз пікірін былай білдіреді: «.... тамаша нақыл
насихаттың шыншыл әлеуметтік шақырулардың адам мінезін түзеу ниетімен туған ғажап
ғазалдардың дәмді дастандардың авторы – кеменгер ақын Майлы, кезінде ондаған кітап шығарған,
көп өнерпаз қауымға ақылшы аға болған шайыр Шәді, реалистік жазба мәдениеті биік
жырларымен күллі қазақ көлеміне танылған Молда Мұса, шығыс шығармаларын өлкесіне таратқан
Ораз Молда, дүлдүл өлеңмен алдына жан салмаған Базар жырау, кезінде Жамбылдың пір тұтқан
ақындарының бірі – Құлыншақ, дастан дегеніңізді дестедестесімен таратқан Нұралы,
Фирдаусидың өшпес дастанын қысқа мерзімде қазақшаға түсірген Тұрмағанбет, тартымды
термелердің жүйрігі Шораяқтың Омары, артына ақындық дәстүр, ұмытылмас үлгі қалдырған сыр
бойының қос Жүсібі, әрі батыр, әрі ақын Мәделі, өмірде де, өнерде де, сері Ақберді, қазақ даласын
қиссамен қамтамасыз еткен Жүсіпбек тұлғалары тізіледі» [8, б.].
Кітаби ақындардың шығармалары фольклордың бір түрі. Шығыс сюжеттеріне құрылған
дастандар қазақ халық ауыз әдебиетінің бай саласына айналғанын атап өткен ғалым Б.Әзібаева осы
бағытта әсіресе Жүсіпбек Шайхисламов, Шәді Жәңгіров, Майлықожа Сұлтанқожаұлы, Нұралы
Нысанбайұлы, Нұржан Наушабаев, Тұрмағамбет Ізтілеуов, Ақылбек бин Сабал, Мәулекей
Юмачиков, Ақыт Қарымсақов, А.Оразбаев, тағы басқа кітаби ақындардың жемісті еңбегін орынды
атап өтеді. Қазақ ғалымдары әсіресе тәуелсіздік алғаннан кейін бұрын зерттелуіне шектеу
қойылған тақырыптарды ерекше мұқияттылықпен зерделеуге, мәнжайын анықтауға кірісті. Бұл
бағытта кейбір жекелеген кітаби ақындардың шығармашылығы зерттеу нысанына айналды. Шәді
Жәңгірүлы шығармашылығын сөз еткен М.Келімбетов, Қаратау шайырлары – Майлықожа, Мәделі
қожа, Мұсабаек Байзақұлы, Құлыншақ шығармашылықтарының халыққа танылуына күш салған
ғалым Ә.Оспанұлы еңбектері бұған дәлел. Н.Нысанбайұлы, Әбубәкір Кердері, Ақмолла
шығармашылықтары туралы кандидаттық және магистрлік диссертациялар қорғалды.
Кітаби ақындар шығармашылықтарының ерекшеліктеріне кеңірек тоқталып сол асылдарды
халық кәдесіне жаратуға күш салған ғалым Б.Кенжебаев екені қазақ әдебиетінің тарихынан белгілі.
Достарыңызбен бөлісу: |