Мазмұны Кіріспе І тарау. Бастауыш сынып оқушыларында шығармашылық қабілетті қалыптастырудың теориялық негіздері
жүктеу/скачать 426 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Оқу жылы Оқудың басы Оқудың аяғы
- Интеллект және творчестоволық ойлаудың даму көреткіштері
- Топтар Сынау шылар Интеллектуалды даму көрсеткіштері
- Оқудың басы Оқудың соны
- Интеллектуалды деңгейлері әртүрлі балалардағы креативтілік сипаты
- Топтар Саны Жалпы көрсеткіштер
Творчестоволық тест корреляциясы
Кестеде көрсетілген мәліметтер творчестоволық ойлаудың барлық көрсеткіштерінің байланысты екендігін көрсетеді: 1-тесте корреляция: 0.84.-0.89. аралығында; ал 2-тесте: 0.49-0.85 аралығында болды. Қорыта айтсақ, 1 мен 2-тестің арасындағы корреляция саны аса үлкен емес. 2 тест уақыт аралығында сынаушыларда креативтіліктері өзгерді. Зерттеудің міндеттерінің бірі – балалардағы интеллектуалды және творчестовалық қабілеттердің даму динамикасын анықтау. Бұл зерттеуде «креативтер» мен «интеллектуалдар» арасындағы вербалды емес сферадағы (Равен тесті) логикалық даму днамикасының мәліметтері берілген. 3-кесте Интеллект және творчестоволық ойлаудың даму көреткіштері
Интеллект дамуының көрсеткішінде Т-критерийі есептелінбейді, себебі айырмашылық аса үлкен емес. «Интелектуалдарда»- IQ өзгерген жоқ, тұрақты болып тұр. «Креативтерде» - IQ аздау көрсеткіш береді. Ал Торренстің творчестоволық ойлау тестісі бойынша «Интеллектуалдарда» айрықшалық -11 бірлікке, жалпы көрсеткіш-8бірлікке төмендесе, жалпы көрсеткіш -3 бірлікке төмендеп, тек жетілгендік ғана 8 бірлікке, ал жетілгендік -4 бірлікке көтерілді. «Кревативтерде» - творчестовалық ойлау төменірек болды, айрықшалық – 9 бірлікке төмендесе, жалпы көрсеткіш 3 –бірлікке төмендеп, тек жетілгендік ғана 8 бірлікке жоғарлады. Нәтижелерді статистикалық өңдеу барысы – Стьюденттің Т-критериясы бойынша екі топ Р>0.01 аралығында мәнді айырмашылық бар екенін көрсетеді. Қорыта келсек, оқудың басында Торренс тесті бойынша жоғарғы көрсеткіш берген балаларда оқудың аяғында өз көрсеткіштерін төмендеткен. 2-тест креативтердегі творчестоволық қабілеттің даму динамикасының теріс сипатын берді. Арнайы ұйымымдастырылған оқу барысында (педагогтар өткізген, сабақтағы әртүрлі дамытушы тапсырмалар, ойын әдістері)- интеллектуалдар алдыға шықты. Яғни, нағыз креативтіліктің негізі – тек жоғары дамыған интеллектіде қалыптасады. Интеллектуалдарда креативтіліктің жоғарылауына негізі себеп – олардың мотивациялық ішкі дайындауларын арнайы өзгерту керек, ол арнайы ұйымдастырылған оқу негізінде жүзеге асты. Зерттеудің басында сыналушыларды интеллектуалды қабілеттеріне қарай екіге бөлгенбіз: «интеллектуалды балалар», «жақсы көрсеткішті балалар». Енді ос ыекі топтағы интеллект пен креативтілік көрсеткіштерін талдаймыз. 4-кесте
Кестеден көріп отырғанымыздай, оқу жыл басында «интеллектуалды балаларда» креативтілік төмендеу, ал «жақсы көрсеткіштегі балаларда» жоғарғылау болады. Зерттеудің нәтижелерін статистикалық өңдеу барысында 2 топтың айырмашылығы Р>0.01 р<0.05 аралығында дәлдік деңгейде болды. «Жақсы көрсеткішті балалар»тобында интеллектуалды деңгей екінші топқа қарарғанда төмен болғаны белгілі, бұл жағдай ойлаудың аз шаблондылығына әкеледі, ал шаблондық творчестоволық тестерді орындауда аса қажет болады. Ал оқудың аяғында мүлдем басқаша көрініс алынды. Себебі балалар арнайы ұйымдастырылған оқу процесінен өтті. Сабақтарда қолданылған әдістер мен әдістемелер, әртүрлі творчестоволық, интеллектуалды тапсырмаларды орындау, үйрену барысында балаларға жағымды эмоциялық қатынастар, олардың жауаптарын марапаттау, таорчестоволық іс әрекетке саналы бағдарлау, оң мотивация туғызу сияқты психологиялық жағдайлар өз тиімділігін берді. 2-тест көрсеткіштері бойынша интеллектуалды және творчестоволық даму көрсеткіштерінің өзара байланысы өзгерді. Олардың арасындағы теріс корреляция жойылды. Интеллект пен креативтіліктің арасында оң байланыс орнады. «Интеллектуалды балалар» мен «жақсы көрсеткіштегі балалар» топтары арасындағы айырмашылықтар жойылды. Жоғарғы интеллектуалды балаларда креативтілік жоғарлады. Алынған мәліметтер көрсеткендей арнайы ұйымдастырылған оқу процесі «интеллектуалды балалар» тобында творчестоволық қабілеттің даму динамикасын оң дәрежеге жеткізді. Ал «жақсы көрсеткіштегі балалар» тобында айтарлықтай өзгерістер байқалмады. Баланың дамуы ең алдымен ақыл ой дамуымен, білімді, ептілікті, дағдыларды меңгерумен байланысты. Яғни ойлау стереотипінің шаблондығының өсуімен байланысты, жоғары интеллектуалды балалар осы стереотиптерді ерте меңгереді және алғашқы балалық креативтілікті ерте жоғалтады. Сондықтан да интеллектуалдарда төмен креативтіліктің болуы осыған байланысты. Ал төменірек интеллектуалды баларда (жақсы көрсеткішті бала) алғашқы балалық («аңқау») креативтілік ұзақ сақталады. Олар күтпеген жауаптарды, ерекше шешімдерді жеңіл, тез айтып, қолданады. Сондықтанда 1-тесте олар креативтіліктің жоғары деңгейін берді. Ал нағыз креативтілік немесе «мәдени креативтіліктің» (Юркевич В.С.) болуы ойлаудың стереотипін жеңе алатын балаларда интеллект жоғары болады. Арнайы оқу шартында жеткілікті түрде тек интеллект ғана емес әрі творчестоволық мүмкіндіктер де дамиды. Өткен тәжірибе стереотиптерін жеңе алатын жоғары интеллектілі балаларда креативтілік үлкен «өсімге» жете алады. Аталмыш көрсеткіштер зерттеу жұмысымыздың негізгі жорамалының бірінші жанама жорамалын дәлелдейді. Жеке адам базалық ұғымдармен әрі жеке адамды тұтастық ықпал негізінде зерттейтін Н.И. Непомнящаяның «Әрекетті идеалды бейнесі ретінде сана ерекшіліктерін табу» әдістемесі мен өзін ұғынуға және басқалармен қатынасын ұғынуға арналған «Мен басқамын» әдістемесі бойынша өзкізілген эксперименттің міндеті – объектіге деген творчестоволық таным сипаттамалары неғұрлым жоғары болса, креативтілікте соғұрлым жоғары болатынын дәлелдеу. Сынаушылардың креативтілігі мына көрсеткішпен анықталды: өнімділік көрсеткіші, яғни оған іс әрекет өнімін креативті мінез құлықтың мотивациялық негізін бейнелейді. Мотивациялық – жеке бастық компонент сынаушылардың мынадай жауаптарының негізінде бағаланды: мәселені ұғынып айту, тапсырманы орындауға немесе орындамауға деген тілектер және ересектердің баланы бағалануына байланысты эмоциялық тәуелділіктерін де ескеріп отырдық. Біздің экспериментімізде креативтілікті жеке бастық терең қасиет ретінде емес, тек мінез құлықтық, яғни ситуативті қасиет ретінде қарастырамыз. Сондықтан да сыналушылардың көрсеткіштерін рангілеуде креативтіліктің деңгейіне – мотивациялық – жеке бастық ситуация алынды. Төмендегі кестеде бастауыш мектеп оқушыларының творчестоволық таным сипаты мен креативтілігінің көрсететін корреляциялық көрсеткіштер берілген. 5-кесте Бастауыш мектеп оқушыларының шығармашылық танымы мен креативтілігінің байланысы
жүктеу/скачать 426 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||