Мазмұны кіріспе шаруашылық туралы жалпы мәлімет
жүктеу/скачать 0,75 Mb.
|
Документ Microsoft Office Word (2)
| 1.4 ТОПЫРАҒЫ
Аудан аумағы Қазақстанның жер қорының аудандық схемасында екі облысты алып жатыр. Топырақ қабаты құрғақ және ыстық, сирек жауын-шашын және континенттік климат. Олар топырақ қабатының қалыптасуына әсер етеді. Абсолюттік көрсеткіштер жоғарылаған сайын температура төмендейді, ылғалдылық жоғарылайды, қарашіріктің көлемі артады. Топырақтарды аймаққа байланысты төрт түрге бөлуге болады: қара-қызғылт, ашық-қызғылт, солтүстік сұр топырақтар және ашық сұр топырақтар. Рельеф белгілері симметриялы магистральдық каналдар жүйесімен жақсы дамыған. Топырақ түзуші жыныстар лесс тәріздес және аллювийлі-пролювийлі толқынды саздармен, үстін құм-қиыршықтас түзілімдермен жауып тұрады. Талас өзенінің қазіргі жайылмасы – жолақты аумақта жалғасатын, ірі масштабты және реттелген эрозиялық шығу тегі теріс пішінді кең және тар сызықты созылған аңғар. Екіншіден, тағы бір теріс пішін аллювиальды түбіне – өзен арнасына кесіліп, аңғардың кеңеюіне тәуелсіз иілулер түзеді. Өзендегі және жайылымдардағы мұндай өзгерістер өзендердің режимінің өзгеруімен байланысты. Ол әдетте су деңгейінің өзгеруімен немесе жалпы су деңгейінің жергілікті төмендеуімен немесе ағыс жылдамдығының төмендеуімен сипатталады. Қара-қызғылт топырақтарға келетін болсақ, олар ауданның зерттелген аймақтарында кең таралған. Топырақта қарапайым, карбонатты, аз дамыған түрлері кездеседі. Ашық қызғылт топырақтарға келетін болсақ, олар облыстың орталық және оңтүстік бөліктерінде жиі кездеседі. Топырақта көптеген карбонатты, тұзды және аз дамыған түрлері бар. Облыста тау беткейлері мен Шу-Ілей таулы аймақтарында шоғырланған солтүстік сероземалар кең таралған. Жер бедері толқынды жотадан тегіске дейін жалғасады. Артемизия эфемерасы мен жусан, қызғалдақ пен ромашка көптеп кездеседі. Топырақ жыныстары тұзды және сортаңды жетілмеген қабаттардан тұрады. Климатқа байланысты топырақ қабаты жұқарып, азайған сайын карбонаттар пайда болады. Топырақтың генетикалық құрылымы онша ажыратылған емес. Байзақ аймағының солтүстік және оңтүстік-батыс бөліктерін ашық сұр топырақтар алып жатыр. Жусан дала жазығы теңіз деңгейінен алты жүз елу метрден алты жүз алпыс метрге дейін созылып жатыр. Орташа жазықтар мен сайларда шалғынды сұр топырақтар көп, ылғалдылығы үш метрден төрт метрге дейін басталады, жер асты суларының деңгейі тұрақты. Топырақтың орналасуына келетін болсақ, Талас өзені бойындағы жазықтарда орналасқан өзен мен жер асты суларынан пайда болған бұлақтардың маңызы зор. Көптеген жерлерде жер бетінің ылғалдылығының жоғарылауы және оны ағынды сулармен суару байқалады. Олардың жерлерінде жабайы арпа мен құмай өседі, ал топырақтың тұздылығы артқан сайын шие мен жусанды қалың өседі. Шалғынды сұр топырақтар аймақ жерлерінің генетикалық таралуына байланысты сортаң және аз піскен типтерден тұрады. Байзақ өңірінде суармалы егіншіліктің жақсы дамығаны көрсетілген. Суармалы жерлер жер пайдаланудың солтүстік және солтүстік-шығыс бөлігінде орналасқан, онда тауларға іргелес беткейлерде жазық аңғарлар бар. Жазық негізінен тұрақты және уақытша ағындардан тұрады. Суармалы егістіктерге қолайлы ашық қоңыр және қою қызғылт топырақтар көп. Бұл топырақтар Байзақ аймағының зерттеу аймағының оңтүстік және орталық бөліктерінде кең таралған. Түзетілген топырақтың абсолютті биіктігі тегіс жер жағдайында екі мың алты жүз метрге дейін жетеді. Жер асты сулары 12 м тереңдікте болады және топырақ түзуші процестерге әсер етпейді. Топырақ түзуші жыныстар элювиалды-делювий шөгінділерінен, лесс шөгінділерінен және лесстерден тұрады. Қара-қызғылт топырақтарға кәдімгі, карбонатты, әлсіз шайылған, дамымаған және аз дамыған түрлері жатады. жүктеу/скачать 0,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|