Мазмҧны кіріспе
жүктеу/скачать 2,17 Mb. Pdf көрінісі
|
ХХ 5асыр
| Асқынды боп жара-жауырларым,
Тіпті жоқ жазулы істі ауырларым. Бірлік қыл, басыңды қос, пайдаңды ойла, Қазағым, қайран халқым бауырларым, – деп жырласа, енді бірде “Қазақ жұртының осы күнгі әңгімесі“ атты ұзақ ӛлеңінде былай дейді: Құдайдың шын нансаңдар бірлігіне, Ерлердің күш қосыңдар ерлігіне. Сарт демей, ноғай демей, қазақ демей, Тілек қыл дін мұсылман бірлігіне. Екеуіндегі де айтар ой, кӛтерілген идея біреу – бірлік, ынтымақ. Алғашқысында жеке ұлттың қазақ ұлтының бірігуін ұран етіп кӛтерсе, келесі ӛлеңінде мұсылман қауымына жататын түркі тектес халықтардың ӛзара бірлігін аңсайды. Алғашқысындағы ұлттық бірлік болса, кейінгісіндегі мұсылмандық бірлік. Бірлік тұтқасы – дін. Ой осы ұғымның айналасында шыр айналып жүреді. Бұл – жай үндеу емес, тікелей қимылға шақыру. Ӛлең жолдарының мәні осында. Дін – ұлы күш. Оған деген сенімнің күшіне ақын шынайы сенеді, сенімнің жеңетініне және сенеді. Сенім қимылға әкеледі, қимыл азатыққа жеткізеді. Ақынның бұған еш күмәні жоқ. Осы ӛлеңіндегі келесі шумақтар соның куәсі. “Бірлігі мұсылманның – ынтымағы“, деген ұран іспеттес ой тастап алып, ақын мынадай тілек тілейді: Екінші ие болсаң дін мен жерге, Тұрса да қай орында кіммен бірге. Құтылып таршылықтан кеңіп тыныс, Ісіміз басса екен деп біздің ӛрге. Мұнда, әу бастан, ел үшін, ұлт үшін киелі боп келген негізгі ұғым жер мен дін бӛлінбестей бірлікте алынған. Неге десеңіз ақын үшін бірі – жан азығы да, бірі – тән азығы. Бірі – тіршілік тірегі, бірі рух тірегі. Ендеше екеуін бӛліп-жаруға бола ма?! Ақын ел ішінде қанат жайып бара жатқан миссионерлік әрекеттер нәтижесінде туған халқының діннен айрылу 118 қаупінен қорқады. “Дін“ ұғымын ақын халықтың рухани болмысымен, білік- танымымен сабақтас алып қарайды. Кез-келген халықтың ұлт ретінде жойылуының белгісі – сол елдің рухани-танымдық санасының ең жоғарғы мәдени тіректеріне саналатын тіл, дін, ділден алыстауы. Ендеше патшалық Ресей империясы ӛз үстемдігінің арқасында орыстандыру саясатын ашық түрде де, құпия түрде де жүргізіп жатқан тұста ғасырлар бойы қалыптасқан мәдени-рухани дүниетанымнан бүтіндей айрылудан артық қасірет бар ма?! Ал ел-жұрттың ол тұста айрықша рухани күйзеліс кезеңін бастан кешіргені еш талассыз шындық. Соны ақындық кӛкірек кӛзімен кӛріп, терең сезініп, айқын аңғарған Мәшhүр Жүсіптің ӛз поэзиясына әлгіндей ӛзекті мәселелерді желі етуі заңды құбылыс. Және ақынның оны ешбір ауыспалы мағынасыз, ашық, бүкпесіз жеткізуі айтар ойдың мәнін арттыра түседі. Алыс күнді кӛздеген ақынның болашаққа тілегі мынау: Дін кӛркейіп кӛзге бір кӛрінсе де. Шариғаттың тізгіні қолымызға, Бостандық боп қағусыз берілсе де. Шариғат низамменен қатарласып, Бірдей боп келсе екен теңбе-теңге. Осындағы “дін“, “шариғат“, “бостандық“, “низам“ деген ұғымдар ӛлеңнің идеялық мақсатын айқындап тұр. Ақын ұлттық заңның негіздері шариғат қағидаларынан алынуын қалайды. Бұл оның орыс “закондарының“ ұлттық жүйеге сай келмейтінін кӛрсете отырып, сан ғасырлық қалыптасқан жүйесі бар қазақ ұлтының билік заңдары мен шариғат заңдылықтарын бірлікте жүзеге асыруды қалаған игі тілегін, соған деген ұмтылысын байқатады. Ақын қазақ жастарын зорлап орысша оқытуға қатты алаңдаушылық білдіреді. Туған тілді шетке теуіп, еріксіз орыс тілді меңгертуді талап еткендерге қасқайып қарсы тұрады. Бүкіл ӛлең бойынан біз Мәшhүр Жүсіп Кӛпеевтің елі үшін елжіреген жүрек үлпілін сезінеміз. Халқымен бірге күңіренген ақын жанының терең қайғысын түйсінеміз. Елін бостандық күнге жеткізуді аңсаған Мәшhүрдің азаматтық тұлғасын танимыз. Елге деген ерекше сүйіспеншіліктің нышанын Мәшhүр Жүсіп Кӛпеевтің кез келген ӛлеңінен табуға болады. Мәшhүр Жүсіптің ел жайына, ұлт мәселесіне арналған ӛлеңдері азатшылдық, бостандық, тәуелсіз тәрізді еркіндікке кӛшбасшы ұғымдарды алға шығарады. Ол еркіндік пен әділдік үстемдік құрған елді аңсап қана қоймай, сол еркіндік пен тәуелсіздікке жеткізер әділетті жолбасшы да іздейді. Ӛлеңінде солардың ӛз кӛкейіндегі, ӛз ойындағы бейнесін сомдайды. 119 Ондай тұлғаларға тән асыл қасиеттерді атап-атап айтады. Бұл туралы “Қазақ жұртының осы күнгі әңгімесінде“ былайша жырлайды: жүктеу/скачать 2,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|