Адамгершiлiк-моральдық сезiмдер қоғам талабына орай адамның өз мiнезiнiң
лайық не лайық еместiгiн сезiнген көңiл-күйiн бiлдiредi. Адамгершiлiк сезiмi моральдық
сезiм деп те айтылады. "Мораль" - "морале" деген француз сөзi. Мағынасы -
адамгершiлiк. Адамгершiлiк сезiм қоғамның тарихи дамуына байланысты.
Жоғары деңгейдегі сезімдер тек адамға ғана тән:
Аффектілер – кісіні аз уақыт болсын кенеттен булықтыра билеп, бұрқ етіп сыртқа шығатын эмоциялық күй. Мысалы, адамның өзін-өзі қолында ұстай алмай қалуы.
Аффектілер – кісіні аз уақыт болсын кенеттен булықтыра билеп, бұрқ етіп сыртқа шығатын эмоциялық күй. Мысалы, адамның өзін-өзі қолында ұстай алмай қалуы.
Фрустрация – көңілдің бұзылуы межелі істің жүзеге аспай қалуы. Өшпенділік, кейіс пен қаһар тудыруға бейім келеді.
Құмарлық – адамның белсенді іс-әрекетін оятатын күшті сезім. Оның ұнамды, ұнамсыз жақтары болады. Ұнамды жағы оқуға деген құмарлық, ал ұнамсыз құмарлық адамның еркін нашарлатады, жан дүниесін аздырып, бей-берекетсіздікке ұшыратады.
Тұрақты, ұзақ эмоционалдық күй.
Ажыратылады:
•ұзақтығы бойынша (қысқа мерзімдік, ұзақ мерзімдік (бірнеше күн, апта));
•анықтық деңгейі бойынша;
•ерік күшімен басқарылуы бойынша.
Аффектінің даму заңы: мотивациялық стимул неғұрлым қарқынды болса, оны жүзеге асыруға соғұрлым көп күш жұмсалады, оның нәтижесі неғұрлым мәнсіз болса, соғұрлым аффект күшті болады.
Құмарлық — адамның белсенді іc-әрекетін оятатын күшті сезім. Оның ұнамды және ұнамсыз жақтары да бар. Мысалы, білімге, өнерге құмарлық -ұнамды қасиеттер. Ал ұнамсыз құмарлық адамнын еркін нашарлатады, жан дүниесін аздырып, бей-берекеттікке ұшыратады.
Біздің сезімдеріміз екі - реттеуші және сигналдық қызмет атқарады. Шамадан тыс күшті тітіркендіргіштер адамдар көбінесе қолайсыз эмоциялар туғызады. Адамның осылайша шамадан тыс зорлануын психологияда стресс деген терминмен белгіленеді. (стресс – ағ. сөзі шамадан тыс зарлану деген мағынаны береді)