Медициналык, микробиология
жүктеу/скачать 47,48 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Д А М У ТА РИ Х Ы 1.1. М и к р оби ол оги я п эш ж эне мш деттер1
| 21
I Б 0 Л 1 М . Ж А Л П Ы М И К Р О Б И О Л О Г И Я 1 ТАРАУ. М И К Р О Б И О Л О Г И Я П Э Н 1. ЗЕ Р Т Т Е У М А Ц С А ТЫ , М 1Н Д ЕТТ ЕР1. Д А М У ТА РИ Х Ы 1.1. М и к р оби ол оги я п эш ж эне мш деттер1 Микробиология - арнайы аспапсыз кезге кершбейтщ Tipi организмдер туралы гылым (грек.: micros- усак; bios-тipшiлiк; logos-mÍM). Микробтардьщ мелшер! метрдщ миллионнан 6ip, милиметрдщ мыцнан 6ip белшшдей шамамен елшенедг Адамдардьщ ko 3Í эдетте шамасы 0,08 мм артык нысандарды ажырата алады. Сондыктан, микроб жасушасын зерделеу ушш микроскоптар, ягни микробтар бейнесш ондаган-жуздеген-мывдаган есе улкейтетщ аспаптар кажет. Ал, вирустар нанометрмен (милиметрдщ миллионнан 6ip белш1) ангстреммен (метрдщ он миллионнан 6ip бел1п) елшенедк баскаша айтканда: 1мм=1000мкм=1000000нм-10000000А; 1мм3 келемге 633 миллион микроб сиып кететшк ал 636 миллиард микробтыц салмагы 1 грамм болатыны есептелген. «Микроб» (грекше-ппсгоЬе-узак OMip сурмейтш) деген угымды 1878 жылы Седилло дейтш зерттеунп eHrÍ3reH. М икробтарды зерттейтш гылымды алгаш кыда Пастер - «микробия», кеш ннен Дю кло- «микробиология» деп атауды усынган. Микроорганизмдер убиквитарлы, ягни олар жер, су, aya KenicTiKTepi мен орталарыньщ бэрщде мекендейдг Олар TinTeH гарышта да табылган. Марста да болуы мумкш деген болжам бар. Микробтарсыз TÍpuirniK ету мумюн емес, ойткеш олардын, керемет биохимиялык белсендйип Н р ш ш к HerÍ3Í болып табылады - табигаттагы зат айналымын камтамасыз етедг А дамдардьщ , эр турл} жануарлардьщ организмш де, корш аган ортада болатын, жер бетщ де мекендейтщ барлык микробтарды ею топка белуге болады: ауру коздырушылар - пaтoгeндiлep (грек.: pathos-aypy) жэне сапрофиттер-патогеншздер (грек.: sapros-m ipi^n, рИуШз-еЫмдш). BipÍHiumepi эр Typai аурулар коздырады, екшиплерькаушшз жэне де адамдар уипн пайдалы болуы да мумкш. BipaK, соцгы 20- 25 жылда унпнни топ аныкталып отыр - шартты-патогещи микроорганизмдер. Олар иммунды тапшылык жагдайлардьщ едэу1р жшлеуше байланысты адамдардьщ денсаулыгы уинн ерекше орын алып отыр. Адам организмшщ сапрофит-микробтары эр турл{ себептерге байланысты иммунды-тапшылык жагдайда ауру коздыру кaбiлeттiгiнe ие болуы мумкш. Микробтардьщ сан алуан «армиясы» эр турл1 типтерге, элемге жататын мындаган турлерге белщген: • бактериялар (мысалы, жерше, кул, тырыскак, оба, соз, т.б. коздыргыштары); • вирустар (мысалы, тумау, сал, кутыру, ЖИТС, гепатит т.б. коздыргыштары); • приондар-инфекциялык агенттердщ (profeinaccons infections particle) ерекш е сыныбы болып eceптeлeдi; • акуыз тэр1здес жукпалы белшектер (адамдарда куру, Крейцфельд-Якоб ауруларын; сиырларда-сиыр кутыру ауруын коздырады); • сацыраукулактар (мысалы, кандидоз, таз, шуаш, TeMipeTKi, бластомикоз т.б.); • карапайымдылар (мысалы, безгек, токсоплазмоз, лейшманиоз, лямблиоз, т.б.). Микробтардьщ жогарыда аталган топтарга белшуше байланысты микробиологияда арнайы тараулар айкы ндалды : бактериология, вирусология, микология, протозоология. K,a3ipri кезде биологиялы к гылымдардьщ ец мацыздысы - микробиология 6ipHeiue eзiндiк пэндерге бeлiнгeн: 22 о к у л ы ц ■ Жалпы микробиология - микробтардьщ дамуы мен т1рш ш гш щ жалпы зандылыктарын, олардьщ табигаттагы релш зерттейдг • Ветеринариялык микробиология - жануарлардьщ жукпалы ауруларыньщ коздыргыштарын, диагноз коюды, сол аурулардан сактану шараларын зерттейдг • Ауылшаруашылык микробиологиясы - микробтардьщ топыракты тыцаш удагы манызын, жем- ш еп тер д 1 консервш еудц топ ы рак куру п р о ц е сш д еп м икробтардьщ р ел ш , е ш м д ж ауруларыньщ коздыргыштарын, олардьщ профилактикасын жэне т.б. зерттейдг • вщ ц рю тж (техникальщ) микробиология -тагам д ы к еш мдердщ микробтарымен байланысты (нан шшруде-ашыткылар, 1р1мипк, суткышкылды еш мдер, сары май, шарап дайындауда - сут кышкылды бактериялармен); витаминдер, антибиотиктер, ферменттер ещцруде; терк жун eндipicмeн байланысты микробиологияньщ ете дамыган бел1мг • Аса мацызды тарау - биотехнология, гендж инженерия. • Барыш жэне тещ з микробиологиясы - соцгы кезде адамдардыц гарышка ушуымен байланысты дуниеге келдг Бул сала гарышкер денесшщ микроорганизмдерш, гарыш кемесшщ микробтарын, гарыштык сэулелердщ микроорганизмдерге эсерш , узак мерз 1 мд! гарыштык ушу кезш де микроорганизмдердщ сурыпталуын (селекциялануын) зерттейдк гарыштык кемеге инфекция коздыргышыньщ енш кетуше жол бермеу шараларын ж урпзедк ал тещ з микробиологиясы жер бeтiнiц кепгшлж белшш алып жаткан тещ з суларыныц сан-алуан микробтарын зapттeйдi. • М еди ц и н алы к м икробиология неш зерттейд1? К^ыскаша ай ткан д а адам дарды ц ж укп алы ауруларыньщ коздыргыштарын, жукпалы ауруларга диагноз кою эдютерш, олармен куресу жолдарын зерттейдь Медициналык микробиология - медициналык ЖОО студентгер! б ш м алу жолындагы кездесетш ец б1ршип медициналык пэн. Медициналык микробиология - клиникалык пэндерден бурын окытылады. ол медик-студентп жукпалы аурулар, терьвенерологиялык аурулары, хирургия, гинекология, урология, терапия жэне баска медициналык гылымныц салалары бойынша микробтар коздыратын профильдж ауруларга диагноз кою жэне емдеу 1 мен байланысты арнайы пэндерд! зерделеуге дайындайды. Ол адамдар уцпн патогенд 1 микроорганизмдерд 1 (вирустар, бактериялар, сацыраукулактар, ринкетсиялар. хламириялар, микоплазмалар, карапайымдыларды) зерттейдг • Медициналык микробиология ею бeлiмнeн турады: жалпы жэне жеке микробиология. «Жалпы микробиология» бел 1 мшде патогещц микроорганизмдердщ морфологиясы, физиологиясы. генетикасы туралы жалпы тYciнiктep берш едь Наукастарды емдеуге колданылатын антибиотиктер мен химия- терапиялык препараттар туралы ш м н щ непздерк жукпалы ауруларга зертханалык диагноз кою эдютерц инфекциялар эпидемиологиясы жэне олардьщ алдын алу шаралары туралы мэл 1 меттер баяндалады. М и к роб тард ьщ т а б и га т т а тар ал у ы , адам о р ган и зм ш щ калы пты м икроф лорасы ж эне де он ы ц дисбактериоздар дамуына дейш бузылуы туралы мэселелерд 1 талдайды. «Иммунитет туралы шмдЬ> игеруге ерекше кещл белш едг Студенттер алгашкы рет иммунитеггщ турлерш, оныц калыптасу механизмш, бейспецификалык корганыс факторларын, иммундык статус туралы тушшют, иммундык реакцияларды жэне оныц иммундык эдюпен диагноз коюдагы мацызын, иммундык препараттар жэне олардьщ наукастарды емдеудеп, жукпалы аурулардыц алдын алудагы мацызын зерделейдг Ж еке м и к р о б и о л о ги я ж у к п ал ы ауруларды ц п а т о г е н е з ж е , к л и н и к а л ы к к е р ш щ т е р ш е , микробиологиялык диагноз кою (соныц ¡цпнде иммунды-диагностика), эпидемиологиясы, спецификалык профилактикасы жэне емдеуще байланысты олардьщ н еп зп коздыргыштарыныц (бактериялар, вир\ стар, сацыраукулактар, карапайымдылар, т.б.) биологиялык касиеттерш зерттеуд 1 нактылы карастырады. Клиникалык микробиология (оны пэннщ 61 'р тарауы деп есептеуге болады) соматикалык наукастарда микроб коздыратын аурулардыц этиологиясын, патогенезш, иммунитетш зерттейтш пэн болып табылады. Ш артты-патогенд1 микробтар (стафилококтар, стрептококтар, клебсиеллалар, кею рщ таякш алары , протейлер, кандида сацыраукулактары, т.б.) коздыратын ауруларды тек кана клиникалык микробиология зерттейдг М Е Д И Ц И Н А Л Ы Ц М И К Р О БИ О Л О ГИ Я 23 Мундай микроорганизмдер немесе олардьщ ассоциациясы оппортуниста деп аталатын инфекциялар коздырады, соныц ¡шщде жшрек кездесетяш - эр турл1 агзалар мен тш дердеп ¡р1щц-кабыну процестерг Осындай кец тараган аурулардьщ катарына темендеплер жатады: бронхиттер, екпе кабынуы, екпе ipin калтасы; гломерулонефрит, цистит, уретрит, простатит; парадонтит, ауыз куысы жэне ерш нщ шырышты кабатыныц ipin^i аурулары, кандидоз; сепсис, куйжке шалдыкканда жэне жаракат алганда болатын инфекциялар, мастит, аппендицит, перитонит, парапроктит, холецистит, остеомиелит жэне т.б. Санитариялык микробиология - адамдардыц TipmÚHK ету ортасы нысандарыныц (су, aya, топырак, ешмджтер, ас тагамдары т.б.) санитарлык-микробиологиялык жүктеу/скачать 47,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|