«МӘҢгілік ел идеясы алаш зиялыларының ТҦЛҒалық ТҦҒыры»
жүктеу/скачать 2,86 Mb. Pdf көрінісі
|
|
АҒЫЛШЫН ТІЛІ САБАҒЫНДА ОҚУШЫЛАРДЫ ТЫҢДАП ТҤСІНУГЕ БЕЙІМДЕУ Елтонова А Е. «Шетел тілдері: екі шет тілі» мамандығының 3 курс студенті Ғылыми жетекшісі: Оскина М С. Қазақстан республикасы әлемдік бірлестікке кірген заманда білімнің рӛлі мен маңызы артты. Мәдениеті жоғары ХХІ-ғасыр адамын қалыптастыру міндеті білім беру ісін ірілеңдіру қажетті мектеп пен коғам алдында жаңа маңызды мәселелер қойып отыр. Жалпы орта білім беретін мектептерде шетел тілдерінің мазмұны анықталып, оған қойылатын талаптар нақтылануда. Шетел тілін ана және орыс тілімен қатар оқыту арқылы мұғалім оқушылардың тындап түсіну, сӛйлеу, оқу және жазу іскерліктері мен дағдыларын жетілдіріп қана қоймайды, оларды ӛзін қоршаған айналасындағы адамдармен қарым-катынас мәдениетіне де үйретеді [1]. Оқушылардың шетел тілінде сӛйлеу кабілеттерін жетілдіру мектепте берілетін бүкіл білім мазмұнының негізгі мақсаты болып табылады. Шетел тілі аркылы окушылар әлемді таниды, тілін окып жатқан елдің мәдениетімен, ӛмірімен танысады. Шетел тілінде окушылар дұрыс қарым-қатынас жасай алу үшін, олар ауызша айтылған сӛзді тыңдап түсінулері тиіс. Тындап түсіну - сӛйлеудің серігі, сӛйлеу экспреесивті формата жатеа, тыңдау импрессивті формата жатады. Ауызша айтылтан сӛзді қабылдау мен түсіну ӛте күрделі психикалық эрекет. Тыңдап түсіпу кысқа мерзімдік және ұзақ мерзімдік еске, кабылдауга, логикаға, саната, ажырату және таным механизмдеріне, салыстыруға, жинақтаута байланысты. Тындап түсіну барысында окушылардың санасында фонетикалық жэне интонациялык есту кабілетін қалыптастыру керек, себебі бұл күрделі процес болгандықтан жалпыға ортақ киындыктарды және арнайы қиындықтарды ескеру қажет. Олар: 216 Сӛйлеуші қолданылған кейбір лексикалық және грамматикалык материал окушыға таныс емес болуы мүмкін, бұл жағдай оқушыға тындатқан мәтіннің мазмұны н түсінуді қиындатады. Бұл қиындыкгы жеңудің жолы - оқушылардың пассивтік және потенциалдык сӛздік қорын байыту;• Әр адамның дыбыстарды айту ерекшеліктері мен интонациялык ерекшеліктері болуы занды қүбылыс. Оқушы ӛз мұғалімінің сӛйлеу ерекшеліктеріне дағдыланып алады да, басқа адам айтқан сӛзді тусінбеуі мүмкін. Бүл қиындықты жеңудің жoлы - сабақта техникалық құралдарды жиі колдану керек; • Мұғалім әдетте сабақта ӛте баяу ырғақпен сӛйлейді, мұндағы максат оқушылар оның айткан созін түсінсін дегендік. Окушылар осындай баяу сӛзге дағдыланады да, дұрыс ырғақта сӛйлеген сӛзді түсінбейді. Міне бұл киышылықты сабақта тек техникалық құралды қолдану аркылы жеңуге болады; • Мұғалім сабакта шетел тілінде сӛйлегенде, айтқан сӛзін окушылар түгел түсінсін деп бірнеше рет қайталап айтады. Окушылар осы қайталауға үйренеді. Шынайы коммуниикацияда сӛйлеуші айтқанын кайталамайды, сондықтан мұғалімнің мақсаты оқушылардың тыңдаған мәтіннің мазмұнын бір-ақ рет тындағанда түсінуге үйрету. Ал кей жағдайларда окушылар мәтіннің мазмұнын бір рет тындағанда түсінбесе, оны екінші per тыңдатуға болады, бірақта бұл жолы мұғалім тындайтын мәтінге қосымша бір тапсырма беруіне болады. Мысалы, мәтінді екінші рет тыңдаңдар да, бұл оқиғаның басты кейіпкеріне, оқиға уақытына, оқиға жеріне және т.б. назар аударыңдар деген сияқты тапсырмалар;• Келесі бір қиындық мынада: егер тыңдаушы сӛйлеушініц бет- әлпетін коріп, оның сойлеу органдарының қимыл-козғалысын байкап отырса, онда ол ӛзі тындап отырған сӛзді жеңіл түсінеді, бірақта мұндай жағдай үнемі бола бермеуі мүмкін (телефон аркылы сӛйлесу, радиодан хабар тыңдау т.с.с.). Жоғарыда айтътлған киындыктарды женудің алғы шарты - мұғалімніц сабакта техникалык құралдарды кеңінен пайдалануы және тындау қабілеттерін дамытуға арналған жаттығуларды дұрыс ұйымдастыра алуы [2]. Оқушылардың ағылшын тілі сабақтарында тыңдап түсіну кабілеттерін дамытуда тӛрт жаттығулар тобын ұсынуға болады. Бірінші топ жаттығуларьтнын максаты - мәтінді тындаудың алдында лингвистикалық және психологиялық қиындыктардың алдын ала жою. Екінші топ жаттығудын мақсаты - мәтінді тындауға арналған жаттығулар. Мұнда окушылар мәтінді тыңдап, оның тақырыбын, идеясын анықтай, берілген кестені/сызбаны жэне т.б. толтыру, сұрактарға берілген жауаптардың мәтін мазмұпына сәйкес келетін анықтай және т.б. Үшінші топ жаттығудың мақсаты - мәтін мазмұнын толык түсініп, оқушылардың бойында тӛмендегідей іскерліктерді дамыту: интерпретация, комментарий және талдау жасай алу. Мысалы, тындаған мәтіннің такырыбын талдау, мәтін мазмұнына берілген ассоциограмманы толтыру, уақиғаны бағалау, басты кейіпкерді сипаттау, мэтінді коммуникация жағдайымен ұштастыра білу және т.б. Үшінші топ жаттығуларып орындау барысында окушыларға тірек, таяныш сӛздер, жоспар, суреттер, сызбалар және т.б. ұсынуга болады [3]. 217 Тӛртінші топ жаттығудың максаты - окушыларды мэтін мазмұнының басты идеясына байланысты ойларын айтқызу, пікір-талас ұйымдастыру, «дӛңгелек үстел» ұйымдастыру, сахналау, сценарий жазу және т.б. Енді тыңдауға арналған мәтіндерге қойылатын талаптарға тоқтала кетсек. Олар:• тыңдауға арналған мәтіннің мазмұнының тәрбиелік мәні болуға тиіс және оның мазмұны окушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес келуі керек;• мәтіннің берік логикасы болуы шарт; мәтіннің мазмұнында тындаушылар үшін қызықты жаңа мәселе болуы керек; мәтін аутентивті, яғни шындыққа негізделген, жасанды мәтін емес болуы тиіс.Жоғарыда айтылған ойларды корытындылай келе, оқушылардың тындап түсіну іскерліктерін қалыптастырып, дамыту кажет. Егерде окушылардың тындап түсіну іскерліктерін дамытпасак, окушылардың шетел тілінде сӛйлей алуға да үйрете алмаймыз. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 1. Садыков Т.С., Әбілқасымова А.Е. Жоғары мектепте білім берудің дидактикалык иегіздсрі. Алматы, 2003. 2. Маркова А.К. Формирование мотивации учения. Книга для учителя. М.: Просвещение, 1990. 3. Методика обучения иностранным языкам в CLLI. Модернизация общего образования. Издательств: КАРО, Санкт-Петербург, 2005. жүктеу/скачать 2,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|