Международная Академия Бизнеса материалы VI международной студенческой научно-практической конференции «Молодые акулы бизнеса»

95
О  мультилингвальной  студенческой среде 
в Международной Академии Бизнеса
Ибрагимова К.Ю., Ан Е.С.
МАБ, «Учет и Аудит», 2 курс, г. Алматы
Научный руководитель:
Бадагулова Г.М., к.ф.н., доцент
Владение  казахским,  русским  и  иностран-
ным  языками  становится  в  современном  об-
ществе  неотъемлемым  компонентом  личной 
и  профессиональной  деятельности  человека. 
Все это в целом вызывает потребность в боль-
шом количестве граждан, практически и про-
фессионально  владеющих  несколькими  язы-
ками и получающих в связи с этим реальные 
шансы  занять  в  обществе  более  престижное 
как в социальном, так и в профессиональном 
отношении положение. 
Мультилингвизм  –  основа  формирования 
поликультурной  личности.  Цель  поликуль-
турного  и  полиязычного  образования    -  это  
формирование  человека,  который    способен 
к  активной  жизнедеятельности  в  многонаци-
ональной и мультикультурной среде, каковым 
является  наша  страна.  Полилингвальный  и  
поликультурный  человек    с  уважением  отно-
сится к другим культурам, умеет жить в мире 
и согласии с людьми разных национальностей, 
рас и верований. Полиязычие – это путь  к гу-
манизации  в национальной образовательной 
системе. 
Грамотное    внедрение  триязычия  даст 
возможность  гражданам  нашей  страны  быть 
коммуникативно-адаптированными  в  любой 
среде.  Триязычие  у  нас    поощряется  на  госу-
дарственном уровне. О триединстве языков в 
Казахстане Президент Н.А. Назарбаев неодно-
кратно  говорил  в  ходе  различных  официаль-
ных выступлений. Впервые эта идея была озву-
чена в октябре 2006 года на ХІІ сессии Ассам-
блеи  народа  Казахстана,  тогда  глава  государ-
ства  отметил,  что  знание,  как  минимум,  трех 
языков  важно  для  будущего  наших  детей  [1].  
И уже в Послании 2007 года «Новый Казахстан 
в  новом  мире»  Президент  предложил  начать 
поэтапную  реализацию  культурного  проек-
та  «Триединство  языков».  Наряду  с  духовным 
развитием народа Казахстана он был выделен 
как отдельное направление внутренней поли-
тики.  «Казахстан  должен  восприниматься  во 
всем  мире  как  высокообразованная  страна, 
население которой пользуется тремя языками. 
Это:  казахский  язык  –  государственный  язык, 
русский  язык  –  как  язык  межнационального 
общения и английский язык – язык успешной 
интеграции в глобальную экономику», – сказал 
Президент [2].
Об ответственной  языковой политике  го-
ворилось  и  в  Послании  Президента  2012  г. 
Президент    подчеркнул    консолидирующий 
фактор языковой политики,  отмечая, что «ка-
захский язык – это наш духовный стержень». 
Он    обратил  внимание  очередной  раз  на  то, 
что  «только  в  диалоге  с  другими  нациями  
наша  страна  сможет  достичь  успеха  и  влия-
ния в будущем. В XXI веке Казахстан должен 
укрепить свои позиции регионального лидера 
и  стать  мостом  для  диалога  и  взаимодей-
ствия Востока и Запада» [3].
Интенсивно  развивающиеся  интеграци-
онные  процессы,  рост  профессиональных  и 
академических обменов, стимулировали  раз-
витие полиязычного образования как в нашей 
Академии, так и в целом во всех высших учеб-
ных  заведениях  Казахстана.    Поэтому  в  Меж-
дународной академии бизнеса, на наш взгляд, 
уделяется огромное внимание на формирова-
ние полиязычной среды, полиязычной лично-
сти.  Доказательством  этому  является  иници-
ированная    руководством    МАБ    уникальный 
проект  обучения казахскому языку «Ұлытау».
Студенты  МАБ,  как  показало  анкетирова-
ние, проведенное нами, активно изучают язы-
ки.    Ниже  приведена  диаграмма,  в  которой   
64%  студентов  предпочитают  ходить  на  язы-
ковые курсы.  15% занимаются с репетитором.  
12%  выбрали ответ «другое», и лишь 9% из-
учают новый язык самостоятельно.
Вторая анкета проводилась с целью изуче-
ния   полиязычной  студенческой среды в МАБ.    
Необходимо было ответить  на вопрос: «На ка-
ком языке Вы слушаете новости?» 
Новостной дискурс выбран нами по следу-
ющим причинам: 
1)  в  новостном  дискурсе  приоритетными 
становятся  малые  жанровые  формы, 
которые  позволяют  воспринимать  мак-
симальное  количество  информации  за 
минимальное количество времени.;
2)  в  новостях  всегда  содержится  актуаль-
ная и наиболее свежая информация;
3)  новостной дискурс очень тесно связан с  
социумом;

96
4)  новости  можно  прочитать,  прослушать, 
посмотреть их обсуждение;
5)  новости прослушиваются, читаются еже-
дневно.
6)  слушание,  чтение  новостей  свидетель-
ствуют о высоком или хорошем уровне 
владения тем или иным языком.
  Анкетирование,  проведенное    нами,  про-
демонстрировало следующие результаты.  
На вопрос о том,  «На каком языке Вы слу-
шаете новости?»,  ответы были такими: основ-
ная часть студентов, а это 52%, слушают ново-
сти на русском языке,  27% на казахском  язы-
ке. 20, 6 % на английском, 0.4% на китайском. 
К тому же надо учесть тот факт, что многие из 
студентов  слушают  новости  не  только  на  од-
ном  определенном  языке.  Новостные  про-
граммы используются студентами как один из 
эффективных способов изучения языка.
Таким образом,   мультилингвальная  среда 
в Международной академии бизнеса сформи-
рована.  Основным  языком  общения  является 
русский  язык.  Третья часть студентов Акаде-
мии  активно  используют  в  коммуникативной 
деятельности    казахский  язык,    20  процентов  
-   активно пользуются английским,  0,4  про-
цента  студентов пытаются  использовать для 
общения  китайский язык. 
  Наши  данные  позволяют    прогнозиро-
вать  то, что если основным рабочим языком 
 
занимаюсь на 
курсах
64%
самостоятельно 
изучаю язык
9%
занимаюсь с 
репетитором
15%
другое
12%
Что Вы делаете для изучения языка
занимаюсь на курсах
самостоятельно изучаю язык
занимаюсь с репетитором
другое
 
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
На каком языке Вы слушаете новости?
казахский
русский
английский
китайский

97
и  языком  общения  является    в  одном  из  ве-
дущих  бизнес-вузов  русский  язык,  то  в  бли-
жайшее пятилетие языковая обстановка будет 
аналогичной    и  в    казахстанском  бизнес-со-
обществе. Доля  казахского языка в бизнес-со-
обществе  соответственно  составить  27-30%.  
Наши данные показывают значительную долю 
функционирования  английского  языка  и  по-
явления  на  казахстанском коммуникативном 
поле    китайского  языка,  что  свидетельствует 
о новых активных игроках и в  казахстанском 
бизнес-пространстве.
Источники:
1.  Выступление Президента Республики Казахстан Н.А.Назарбаева на ХІІ сессии Ассамблеи на-
родов Казахстана  (Астана, 24 октября 2006 года). – www.zakon.kz
2.  Новый Казахстан в новом мире. Послание Президента Н.А.Назарбаева народу Казахстана. 
[Электронный ресурс]. - Архив за 2007 год. – М.: Астана, 2007. –  www.kazakhemb.org.il
3.  Послание Президента Республики Казахстан Н.Назарбаева народу Казахстана. 14 декабря 
2012 г. - www.zakon.kz

98
Нарық жағдайындағы бәсекеге қабілетті кластерлер қа-
лыптастырудың теориялық аспектілері
Исабаева А.Б.
Алматы Гуманитарлы-техникалық университеті,
Магистратура «Экономика», Алматы қ.
Ғылыми жетекшісі:
Жунисов К.Г., э.ғ.к., доцент
Кластерлік теорияларды қарастыру негізінде 
қолданыстағы  кластерлердің  анықтамаларына 
шолу  берілді.  Біріншіден,  бұл  А.Маршаллдың, 
Г.Свонның, 
М.Превезердің, 
М.Энрайттың, 
Э.Висснердің  және  Р.Бошманың  ұстанымдары. 
Біз  оларды  шартты  түрде  бір  топтағы 
анықтамаларға  біріктірдік,  олар  кластерді  жай 
қарапайым географиялық бірігу (агломерация) 
деп  сипаттайды.  Екінші  топқа  біз  М.Портер, 
Э.Фезер, Э.Бергман, В.Элснер және С.Розенфель 
сияқты ғалымдардың еңбектерін қостық. Олар 
кластерді  қандай  да  болсын  экономикалық 
қатынастар  жүйесі  деп  есептейді.  Солардың 
ішіндегі ең белгілісі М.Портердің ұстанымы, ол 
кластерді кәсіпорындар - бәсекелестер ретінде 
көрсетіп, бір-бірімен біріккен топ екенін айтқан. 
Ал  М.Стейнер,  К.Хартман,  Т.Роланд,  П.Хертаг, 
Д.Симм  және  Д.Сеннет  тобының  анықтамасы 
кәсіпорындардың  өндірістік  тізбегімен  бірдей 
санайды,  өндірістік  процессті  ұйымдастыру 
тұрғысынан тиімділігі өте жоғары деп есептейді.
Кластерге келтірілген пікірлердің әртүрлілігі 
теориялық  ғылымда  оның  табиғатына  деген 
бірыңғай  көзқарастың  жоқ  екенін  көрсетеді. 
Дербес  анықтама  дайындау  осы  зерттеу 
жұмысының міндеттерінің бірі болды. Кластерді, 
оның  ішкі  құрылымын  жан-жақты  талдау  бұл 
институттың  өзіндік  ерекшелігін  көрсетті  - 
шағын және орта бизнес кәсіпорындарын, ҒЗИ 
мен білім беру мекемелерін, қаржылық инсти-
туттарын, ассоциацияларды біріктіру, жергілікті 
билік  органдарымен  ынтымақтастықты  және 
өңір аумақтарын біріктіруді қамтиды. Кластердің 
құрылымы  оның  бәсекелестік  артықшылығы 
болып  табылады,  себебі  нарықтың  әртүрлі 
субъектерін  өндірістік  процеске  қосу  есебінен 
ішкі  және  сыртқы  тиімділіктің  ең  жоғарғы 
бірігуі жүреді, ол транзакциондық шығындарды 
едәуір  төмендетеді.  Соңынан,  кластерді  жан-
жақты  талдау  шеңберінде,  біз  оның  басқа  екі 
нышанын еске аламыз. Бірінші, оның дағдарыс 
жағдайында тұрған жиынын, яғни қатынасушы 
кәсіпорындардың  жеткілікті  санын  көреміз, 
олар  ішкі  және  сыртқы  әсерлерге  кластерлік 
ұйымдардың  тұрақтылығын  қамтамасыз  етеді. 
Екіншіден, кластердің әртүрлі типтегі элементері 
арасында  кооперативтік  байланыстардың  бо-
луы бәсекелес - кәсіпорындар арасында, кластер 
шеңберінде, тиімді алмасу жүргізуге мүмкіндік 
береді.  Олардың  арасындағы  қалыптасқан 
өндірістік  және  жеке  басты  қатынастардың 
маңыздылығын қайта бағалау өте күрделі, олар 
инновациялардың  белсенді  ұйымдастыруға 
жағдай туғызады [1].
Кластерге қатынасушылардың өзара қарым-
қатынастарын  өндірістік  деңгейде  қарастыра 
отырып,  біз,  өзінің  мән-мағынасы  бойынша 
кластер  еңбектің  жай  кооперациясына  жақын 
екенін  атап  көрсетеміз.  Тек  оның  бір  ғана 
айырмашылығы  бар  -  кооперацияда  жекеле-
ген  жұмысшылар,  бір  типті  өнім  шығарумен 
айналысса,  кластер  фирмалардың  коопераци-
ясы болып табылады. Кластердің тұжырымдық 
мәнін  анықтау  үшін  өндірістің  үш  формасына 
салыстырмалы  талдау  жүргізілді.  Олар  бір-
біріне  өте  ұқсас,  кластерлік  ұйыммен  шекара-
лас - Трансұлттық компания (ТҰК) иерархиялық 
өңір  және  ассоциациялар.  Кластерге  және 
келтірілген 
ұйымдардың 
қасиеттеріне 
жүргізілген талдаулардың нәтижесінде олардың 
табиғатының  бірдей  емес  екендігі  туралы 
қорытынды  жасалды.  Жеткізіп  берушілері 
мен  дистрибьютерлер  тізбегі  кеңейтілген 
ТҰК-дан  кластер  белгілі  бір  өңірде  оқшаулап 
шектелгендігімен  және  оның  өндірістік  тари-
хымен тығыз байланысы болуымен; осы өңірде 
кластерді дамыту бойынша шешім қабылдайтын 
орталықтың  оқшауланғаны  және  оған  кіретін 
кәсіпорындардың  заң  жүзінде  дербестігімен 
өзгешеленеді.
Кластерлік  құрылымдардың  иерархиялық 
өңірден  айырмашылығы,  олардың  абсолютті 
заңды  дербестігі  бар,  ол  үш  аспектіде  көрініс 
тапқан: кластердің дербес пайда болуында (ге-
незис) мемлекеттің, бизнестің және ғылымның 
кооперациясының  нәтижесі  ретінде;  сапаның 
және кластерлік өнімнің жаңартпалық жоғары 
деңгейін  қамтамасыз  етуші  кәсіпорындардың 
ішкі бәсекесі; кластердің сыртқы шешімдерден 
тәуелді  болмауы  оған  өз  өнімдерін  нақты 
нарыққа бағдарлауға мүмкіндік береді.
Кластердің 
ассоциациялардан 
негізгі 
айырмашылығы  оны  құрушы  мүшелерінің  са-
ны  бойынша  атқарымдық  шектеудің  болмауы; 
ассоциация  мүшелеріне  қарағанда  кластердің 
ішінде қатынастары өте бай, мысалы, өндірістік 
кооперацияларда  тұрақты  қатынастар  бола-
ды  немесе  әлеуметтік  капиталдың  да  тұрақты 
қатынастары;  сондай-ақ  кластердің  тікелей 
пайда  алуға  бағытталуы.  Кластерлік  теория-

99
ларды  зерттеу  кластерді  терең  түсінудің  келесі 
деңгейіне  -  «кластердің  тұжырымдамасына» 
өтуге  мүмкіндік  берді.  Мұнда  дат  зерттеушісі 
П.Маскеллдің  қисынына  (логикасына)  сәйкес 
кластердің 
бірнеше 
тұжырымдамалары 
қарастырылған - құбылыстарды сыртқы, ресми 
анықтаулардан, оның мән-мағынасын талдауға 
және  кластердің  тиімділік  табиғаты  туралы 
қорытынды жасауға әрекет ету [2].
П.Маскелл  ұсынған,  әртүрлі  кластерлік 
тұжырымдарда  салыстыруға  қолданылатын 
негізгі  факторлар  пайда  болу,  өсу  және 
кластердің ыдырауы саналады (біз «кластердің 
өзгеруі»  терминін  сыйымдылығы  өте  кең  де-
ген  мағынада  қолданамыз).  Ол  факторларға 
осы  зерттеулердің  міндеттерін  ескере  отырып, 
біз  кластерлік  ұйымның  пайда  болуы  мен  да-
му процесінде мемлекеттік аппараттың тарты-
лу дәрежесі факторын қосамыз. Біз кластердің 
негізгі төрт тұжырымдамасын қарастырамыз.
Бірінші 
тұжырымдама 
- 
кластердің 
табиғатын  кәсіпорындардың  өзара  пайда-
лы  бірігуі  ретінде  (агломерация)  түсіндіру 
(А.Маршалл  ұсынған).  Кластердің  пайда 
болуының  алғы  шарты  бизнес  үшін  қолайлы 
ахуал  қалыптастыру  (географиялық  жағдайы, 
шикізат  ресурстарының  болуы,  мемлекеттік 
құрылымдардың  жәрдемдесуі,  үлкен  ішкі 
сұраныс  және  т.б.).  Кластердің  өзгеру  факто-
ры болып, кәсіпкерлік үшін қажетті жағдайлар 
мен баға өсуінін, балама технологияларды да-
мыту,  орынбасар-тауарлардың  пайда  болуы 
арасындағы  баланс.  Кластердің  осы  типіне 
мемлекеттің  араласуы,  жоғарыда  айтқандарды 
ескергенде,  кластерлік  құрылымдардың  енді 
ғана  қалыптасқан  кезінде  мүмкін  болмақ,  со-
нымен  қатар  кластердің  ыдырау  сатысын-
да  да  мұндай  қолдаудың  қажеті  жоқ.  Себебі 
өндірістің  зиянды  болып  отырған  үлгісін 
инвестициялаудың қандай қажеті болады.
Кластердің 
келесі 
тұжырымдамасы 
М.Портерге 
тиісті, 
ол 
кооперация 
қатынастарының жиынтығы мен географиялық 
қағыдамен  шоғырландырылған  кәсіпорындар 
арасындағы  бәсеке  ретінде  анықталады. 
Кластердің өмір сүру алғы шарты, П. Маскеллдің 
түсіндіруіне  байланысты,  кооперация  мен 
бәсеке  қатынастарының  бірегей  үйлесімділігі 
болып  саналады.  Дегенмен,  біздің  ойымызша 
мұндай  қатынас  өзінен-өзі  өзіндік  ерекшелік 
бола  алмайды,  себебі  мұндай  құбылыстар  ас-
социация  мүшелері  -  кәсіпорындары  мен 
трансұлттық компаниялар арасында да көрініс 
тауып  жатады.  Сондықтан,  алғашқы  әдебиет 
көздеріне қарай отырып, біз бір типті соңғы өнім 
өндірісін тығыз орналастырудың базалық алғы 
шарты бастапқыда кәсіпорындарды бір-бірімен 
бәсекелестіру,  ал  соңынан  ынтымақтастықпен 
жұмыс істеу деген қорытынды шығардық.
Портерлік кластерді өзгертудің факторы бо-
лып,  шоғырлану  процесінің  табиғи  кезеңдігі 
және  өндірістің  шашыраңқы  орналасуы  са-
налады.  Ол,  оған  қатысушы  кәсіпорындар 
арасындағы  бәсеке  қарқындылығына  әсер 
етеді, демек, іскерлік белсенділік дәрежесіне де 
әсерін тигізеді. Портерлік тұжырым шеңберінде 
мемлекеттің  артқарымы  -  осы  тұжырымды 
орталық  түсінік  ретінде  бәсекені  қолдау,  яғни 
сатушы  мен  сатып  алушының  күштерінің  тең 
болуын  қамтамасыз  ету  және  оны  (сатып  алу-
шыны)  нашар  серіктес  ретінде  қорғау  [3].  Әрі 
қарай, біз кластер түсінігіндегі тағы екі бағытты 
бөліп  көрсетеміз  -  «аумақ  зердесі»  ретінде 
және  өзара  тиімді  оқытудың  нәтижесі  ретінде. 
Ал мұны П. Маскелл бір концепция шеңберінде 
ғана қарастырған.
Кластер 
тұжырымдамасына 
авторлық 
аумақтарды тиімді пайдалану нәтижесі ретінде 
ГРЕМИ тобына жатады. Тұжырымдарды базалық 
алғы шарт есебінде талдау барысында аумақтың 
күшті  өндірістік  зердесі  бар  екені  бөлініп 
көрсетілді. Аумақтардың мамандау дәрежесінің 
икемділігі  кластердің  өзгеру  амплитудасын 
анықтайды  -  оның  қысқаруын  немесе  өсуін. 
Мұндай кластердің опат болуы аумақтардың да-
му әлуетінің сарқылуына, саяси-экономикалық 
жағдаяттың  өзгеруіне,  технологияның  ауысуы-
на және т. б. алып келуі мүмкін. Кооперацияның 
бұл  формасына мемлекеттің араласуы қолайлы 
институционалдық 
орта 
қалыптастыруға 
бағытталуы  тиіс,  ол  бастапқыда  ойластырған 
өңірлік 
бәсекелестік 
артықшылықтарды 
дамытуға жағдай туғызады.
Кластердің  қорытынды  тұжырымдамасы 
М.Сторпер  бойынша  -инновацияны  оқыту 
және  құру  процесін  негізге  алады,  бұл 
ойдағыдай  кластер  қалыптастырудың  кепілі. 
Тұжырымдаманың  базалық  алғы  шарты  - 
кластердің  ішінде  тұйықталған  инновациялық 
ортада  ақпарат  берудегі  тасқындық  процесс. 
Ол,  өзара  қарым-қатынас  шеңберінде  заңды 
тұлғалар  арасында  және  индивидуумдар  ара-
сында  ресми  емес  араласу  барысында  іске 
асырылады. Кластердің өзгеру факторы болып, 
әлеуметтік  капиталдың  мөлшері  саналады.  Ол 
бір  жағынан  материалдық  емес  ресурстарды 
жұмылдыруға мүмкіндік берсе, екінші жағынан, 
егер  кластер  кәсіпорындары  арасындағы  бай-
ланыс бұзылған болса, кәсіпорынның дамуына 
теріс әсер етеді. Осындай түсінікпен кластердің 
де қирауына байланысты, ол кластердің ішінде 
материалдық  емес  байланыстардың  жоғалуы 
себебінен  жүретін  процесс.  Егер  кластердің 
негізгі  бәсекелестік  артықшылығы  оның  жаңа 
идеяларды  іздестіру  потенциалы  болса,  онда 
мұндай  әлеуетті  жоғалту  әлеуметтік  капитал-

100
мен  қамтамасыз  етілетін,  кластердің  нарықтан 
кетуіне алып келеді. Мұндай кластердің типіне 
мемлекеттің бір ғана жолмен араласу мүмкіндігі 
бар  -  жаңартушы  атқарымдарымен  шекте-
лу.  Мемлекет  -  модератор  (жаңартушы),  бір 
жағынан ішкі кластерлік ортаға жанама жолмен, 
кешенді тиімді дамыту үшін инфрақұрылымдық 
алғы  шарттар  құрумен  әсер  етеді,  ал  екінші 
жағынан  -сыртқы  әлеммен  кластердің  байла-
ныс  арнасы  болу  жолымен.  Мұндай  араласу 
шеттен  жаңа  білім  алу  процесін  жеңілдетеді, 
оны  кластер  ішінде  әрі  қарай  түрлендіру 
мүмкіндігі туады.
П.Маскелл 
ұсынған 
талдауды 
қарап 
шығып  және  оны  толықтырып  біз  мына-
дай  қорытындыға  келеміз:  жаңа  «оқыту, 
үйрету»  экономика  жағдайында  кластерлік 
құрылымдардың  бірегейлігі  мен  шектен  тыс 
тиімділігі кластер ішінде жаңа типтегі қатынастар 
қалыптастыру арқылы анықталады, ол кластер-
ге жоғары сапалы инновациялық өнім өндіруге, 
жақсы баға бойынша мүмкіндік туғызады.
Біздің  талқыламамыз  бойынша  кластерді 
қалыптастырудың 
алғы 
шарты 
болып, 
бәсекелес-кәсіпорындардың 
географиялық-
өндірістік  кооперацияға  біріктіруге  әлуетті 
қажеттілігі  саналады,  оны  іс  жүзіне  асырған 
кезде  кластердің  өзіндік  институты  пайда  бо-
лады.  Кластердің  мөлшерін  өзгерту  факторы 
-кәсіпорындар мен институттың әлеуметтік ка-
питалы  мөлшерінің  арасындағы  өзара  қарым-
қатынастардың даму дәрежесі. Құрылымды жою 
факторы  ретінде  жеке-мемлекеттік  серіктестер 
формасына мемлекеттің шектен тыс араласуын 
айтуға  болады,  ол  кластердегі  өзара  іс-әрекет 
институтының күйреуіне алып келуі мүмкін. Де-
мек,  мұндай  формада  қатынасуы,  жоғарыдағы 
нұсқаулардағы  сияқты  оң  құбылыс,  қала  берді 
экономикалық қатынастарды қалыптастырудың 
алғашқы  кезеңінде  қажет  деп  ойлаймыз.  Со-
нымен қатар, дамып келе жатқан немесе «пісіп 
жетілген»  (дамыған)  кластерге  мемлекеттің 
артық араласа беруі жақсы нәтиже бермейтінін 
де ескертеміз.
Деректер:
1.  13 сәуір 2007ж. № 314 «Қазақстан Республикасының экономикасын модернизациялау бо-
йынша  шаралар  туралы»  Қазақстан  Республикасының  Жарлығына  сәйкес  құрастырылған 
(ары қарай - Бағдарлама) «Қазақстанның 30 корпоративтік көшбасшылары» Бағдарламасы.
2.  Есполов Т.И. Қазақстанның агроөндірістік кешені: ресурстық дамуы, Алматы, 2001 ж.
3.  Портер М. Международная конкуренция: Ағылшын тілінен аударма / В.Д. Щетининаның ред. 
- М.: Халықаралық қатынастар, 1993. - 896 б.

101

жүктеу/скачать 4,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: