Международная Академия Бизнеса материалы VI международной студенческой научно-практической конференции «Молодые акулы бизнеса»

58
Программы финансирования МСБ через 
Банки:
 ▪ Стабилизационная 
программа 
(1-3 
транш)
 ▪ «Даму-Регионы» (I, II)
 ▪ «Даму-Өндіріс»  (обрабатывающая  про-
мышленность)
 ▪ Развитие женского предпринимательства
 ▪ Финансирование лизинговых сделок 
Программы развития МКО:
 ▪ Финансирование через БВУ
 ▪ Кредитование  МКО  на  конкурсной  ос-
нове
 ▪ Кредитование МКО в сельской местности
Существует также программа  по поддержке 
Малого бизнеса - Программа «Дорожная карта 
бизнеса 2020» разработана для реализации по-
слания Президента Республики Казахстана на-
роду  Казахстана  «Новое  десятилетие  -  Новый 
экономический подъем - Новые возможности 
Казахстана» и Стратегического плана развития 
Казахстана  до  2020  года.  Решение  предусмо-
тренных Программой задач осуществляется по 
трём направлениям: поддержка новых бизнес-
инициатив,  оздоровление  предприниматель-
ского  сектора,  поддержка  экспортно-ориен-
тированных  производств,  усиление  предпри-
нимательского  потенциала  (4-ое  направление 
ДКБ  2020).  Всего  одобрено  2477  проектов  на 
сумму 24,254 млрд. тенге:  по первому направ-
лению  2078  проектов  на  сумму  9,925  млрд  тг, 
по второму направлению 223 проектов на сум-
му 8,182 млрд. тг  и по третьему направлению 
176 проектов на сумму 6,147 млрд. тг [4].  В за-
ключении можно сказать, что малый бизнес в 
Республики  Казахстан  динамично  развиваю-
щийся  сектор.  В  данный  момент  финaнсовая 
поддержкa  малого  предпринимательства    со 
стороны  государствa  сфокусированa  на  орга-
низации  кредитования  чeрез  существующиe 
финансовыe институты по льгoтным стaвкам и 
привлечения.
№ Программа
Сумма
Доля
Кол-во 
заемщиков
Количество 
займов
Создано 
рабочих мест
1. ПОР3
 242 840,42   36,24% 
 3 658 
 17 257 
 4 387 
2. ПОР2
 181 918,4 
 27,15% 
 3 399 
 13 304 
 4 853 
3. ПОР1
 92 117,08 
 13,75% 
 2 849 
 10 539 
 3 109 
4. Ондирис
 62 179,54 
 9,28% 
 258 
 3 082 
 5 834 
5. МИО
 55 451,1 
 8,28% 
 1 501 
 5 267 
 2 649 
6. Программа Даму-Регионы-II
 12 193,5 
 1,82% 
 162 
 790 
 1 589 
7. Программа АБР-1
 11 229,58 
 1,68% 
 291 
 815 
 572 
8. Женское
 4 135,54 
 0,62% 
 820 
 1 357 
 224 
9. Лизинг
 1 796,44 
 0,27% 
 59 
 231 
 1 344 
10. МКО
 1 736,9 
 0,26% 
 9 
 90 
 0 
11.
Программа финансирования 
лизинговых сделок СМСП  
(за счет собственных средств)
 1 624,38 
 0,24% 
 52 
 134 
 334 
12. Точечная региональная программа  1 372,41 
 0,2% 
 18 
 106 
 80 
13. Программа Даму-Регионы-III
 631,58 
 0,09% 
 19 
 38 
 145 
14. Программа рефинансирования 
(Даму-Колдау-II)
 258,14 
 0,04% 
 2 
 2 
 0 
15. Жана-Озен
 222 
 0,03% 
 25 
 32 
 38 
16. Программа Жанаозен-2
 191,95 
 0,03% 
 10 
 15 
 46 
17.
Программа финансирования 
проектов СМСП в малых городах 
Республики Казахстан
 119,98 
 0,02% 
 17 
 32 
 18 
 
Итого:
 670 018,94   100% 
  11 202 
  53 154 
  26 010 
Источник: http://gis.damu.kz/bvu/bvuanalysis2.aspx
Таблица 2. Динамика изменений основных сельскохозяйственных показателей анализируе-
мых регионов в хозяйствах всех категорий.

59
Источники:
1.  Указ президента РК от 06.03.1997 №  3398 «О мерах по усилению государственной под-
держки и активизации развития малого предпринимательства»
2.  Указ Президента РК от 29 декабря 2003 года «О Государственной программе развития и 
поддержки малого предпринимательства в Республике Казахстан на 2004-2006 годы» 
3.  www.fund-damu.kz
4.  www.dkb2020.kz

60
Тема  безработицы,  вполне    актуальна  не 
только для Республики Казахстан, но и для все-
го мира.  Безработица это макроэкономическая 
проблема страны и народа, так как она оказы-
вает прямое и сильное воздействие на челове-
ка, наносив тем самым сильнейшую психологи-
ческую травму. Не одно государство не искоре-
нило безработицу, любой стране для решения 
этой проблемы необходимо, использовать раз-
личные методы по ее предотвращению.
 Как мы знаем, Казахстан с момента обрете-
ние независимости, твердо взял курс на разви-
тие рыночных отношений в экономике.   Пере-
ход  к  рыночным  отношениям,  породило  эко-
номические и юридические проблемы занято-
сти  населения.  Усилилась  такая  проблема  как 
безработица.  Важными  принципы,  лежащие  в 
основе  формирования  отношений  занятости,  
являются  принципы  добровольности  и  сво-
боды  выбора  в  той  или  иной  сфере  трудовой 
деятельности  в  рамках  форм,  закрепленных  в 
Конституции Республики Казахстан.
Уровень  безработицы  важный  показатель, 
характеризующий  экономическое  так  и  со-
циальное  положение  страны  (определяется  в 
процентах). Официальный уровень безработи-
цы характеризует объемом финансирования. В 
отличие от стран, у которых экономика значи-
тельно  выше,  уровень  безработицы  в  РК  ока-
зался намного ниже.
Общий  уровень  безработицы  с  1995  года 
на  III  квартал  2012  года  снизился  в  абсолют-
ном  показателе  на  5,3%(рис.1)[1].  В  1995-1999 
гг. численность занятого населения в экономи-
ке Казахстана снижалась, начиная, с 2000 года 
повышалась.  Уровень  безработицы  за  17лет  
уменьшился на 5,7%, и на момент ноября 2012 
года составил 5,3%.
В  основном  безработицей  страдают  моло-
дое поколение в возрасте от 15 до 29 лет. Мо-
лодое  поколение  составляет  30%  населения 
всей  страны,  при  этом  от  общей  численности 
молодого поколения доля сельской молодежи 
составляет 48%. Самый главный вопрос являет-
ся о трудоустройстве молодых кадров. 
Молодой  человек,  в  силу  своего  возраста, 
не обладает каким-либо опытом в той или иной 
сфере,  однако  обладает  огромным  инноваци-
онным  и  творческим  потенциалом,  желанием 
и  возможностью  плодотворно  работать.  Мо-
лодые люди, поступая в ВУЗ (Высшее Учебное 
Заведение)  на  определенную  специальность, 
ориентировались на текущую конъюнктуру на 
рынке  труда.  По  окончании  обнаруживается, 
что  востребованы  совершенно  другие  специ-
альности. К примеру, в 2012 году востребованы 
технические профессии, которые не «славятся» 
у молодого поколения.
Зачастую  теоретические  знания,  получен-
ные  в  процессе  обучения  выпускником  ВУЗа, 
не  совсем  соответствуют  требованиям  рабо-
тодателя,  не  говоря  уже  о  практических  на-
выках  и  умениях.  Это  все  связанно  с  тем,  что 
профессорский - преподавательский состав не 
меняется и знания, передаваемые ими в боль-
шинстве случаев, не соответствуют настоящему 
времени,  времени  инновационных  техноло-
гий.  Практика  показывает,  что  большая  часть 
дипломированных  выпускников  остаются  без 
работы либо идут на работу не по своей про-
Рисунок 1
Безработица в Республике Казахстан
Рахманова Ш.Н.
МАБ, «Финансы», 1курс, г. Алматы
Научный руководитель:
Джандильдинов М.К.,  
магистр педагогики, ст. преп. МАБ
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
2012
III
квар
тал
Уровень безработицы в РК 11
13
13 13,1 13,5 12,8 10,4 9,3 9,4 8,4 8,1 7,8 7,3 6,6 6,6 5,8 5,4 5,3
0
2
4
6
8
10
12
14
16
Ур
овень
 бе
зработ
ицы
 в
 %
Уровень безработицы в РК

61
Рисунок 2
фессии, либо переучиваются и получают более 
востребованную специальность,  что и проис-
ходит в данное время.
Своеобразной  попыткой  решения  данной 
проблемы  была  акция  «С  дипломом  в  село». 
Данная акция внесла свою лепту в трудоустрой-
ство молодых специалистов. Так же существует 
«Программа  занятости-2020»,  которая  плани-
рует внедрение механизмов, направленное на 
обеспечение занятости молодежи [2]. Благода-
ря  программам  по  сокращению  безработицы, 
государство может обеспечить не только рабо-
ту на предприятиях, но и научить молодых лю-
дей создавать свой бизнес. 
Нами был произведен социальный опрос в 
группе 100 лиц от 21 до 29 лет.
Суть опроса была в том, чтоб выяснить, за-
кончив учебу, получив диплом, пошли ли они 
работать  по  специальности.  Из  100  лиц,  46 
человек  ответили  «да»,  12  «безработные»,  42 
«работают,  но  не  по  профессии»  (рис.2).  Это 
может  означать  только  одно,  что  происходит 
нехватка мест, на профессии которые выбрали 
молодые кадры, или же не правильный выбор 
профессий. Но радует одно, что без работы из 
100  опрошенных молодых людей всего 12, это 
все равно считается не малым количеством, но 
все же если учесть числа лиц которые работают 
по профессии или не по профессии, это очень 
хороший показатель. 
Таким  образом,  если  не  решить  проблему 
безработицы, мы будем постоянно сталкивать-
ся как со структурной безработицей, когда есть 
люди  с  дипломами,  но  они  не  востребованы 
жизнью, так и созданием новых рабочих мест 
там, где нет трудовых ресурсов. Если бы были 
такие балансы, мы вероятнее всего не гнались 
за реализацией капиталоемких проектов, в ко-
торых будет занято небольшое число сотрудни-
ков,  а  отдали  бы  приоритет  трудоемким  про-
изводствам, особенно в сельской местности, в 
малых и средних городах Казахстана. Но этими 
вопросами надо заниматься планомерно и по-
стоянно, а не превращать в разовую акцию. 
В своем послании Президент РК Нурсултан 
А.Н.  «Стратегия 2050»  подчеркнул, что главным 
критерием было и будет уровень жизни наро-
да. Объявлен новый политический и экономи-
ческий курс нацелен на то, чтобы дать лучшее 
образование, модернизировать политику обе-
спечения  занятости  и  оплаты  труда,  а  значит 
обеспечить еще более достойное будущее[3].
46%
12%
42%
Устроились ли вы на работу по 
специальности?
Да работаю
Нет не работаю
Работаю, не по професии
Источники:
1.  Агентство Республики Казахстан по статистике, экспресс информация №10-02/409, от 09 но-
ября 2012 года. 
2.  Послание  Президента  народу  РК.  От  28  января  2011  года.  Стратегический  план  развития 
Республики Казахстан до 2020 года, «Программа занятости».
3.  Послание Президента народу РК. От 14 декабря 2012 года.Стратегия «Казахстан-2050» но-
вый политический курс состоявшегося государства.

62
Мемлекеттің  қаржы  жүйесінің  ең  маңызды 
құрамдас бөліктерінің бірі –аймақтардың қар-
жысы болып табылады. Ал оның құрамына  ай-
мақтық  қажеттіліктерді  қанағаттандыруға  ар-
налған аймақтардың бюджеті және шаруашы-
лық  жүргізуші  субьектілердің  қаржысы  кіреді.  
Аймақтардың  қаржысы  халыққа  әлеуметтік-
мәдени және коммуналдық-тұрмыстық қызмет 
көрсетумен байланысты кең шаралар ауқымын 
қаржыландыруды қамтамасыз етеді.
Жергілікті  қаржының  түсінігі  мен  мәні  бір-
қатар шет елдік және қазақстандық ғалымдар-
дың  еңбектерінде  көрініс  тапқан.Мәселен  қа-
зақстандық экономистер Мельников В.Д. және 
Ильясов Қ.Қ. «Қаржы» оқулығында «Жергілікті 
қаржы жергілікті басқару органдары өздерінің 
қызметтерін орындау барысында ақшалай фор-
мадағы қоғамдық өнімнің бір бөлігін қалыптас-
тыру,бөлу және пайдалану бойынша қаржылық 
қатынастар»деп  сипаттайды.  Жергілікті  қаржы 
мемлекеттің  қаржы  жүйесінің  маңызды  құ-
рамдасы  болып табылады. Ол жергілікті бюд-
жеттерді, бюджеттен тыс қорлар мен жергілікті 
басқару  органдарына  қарасты  шаруашылық 
субьектілердің қаржысын қамтиды.
Ресей экономисті Л.А.Дробозина өзінің жо-
ғарғы оқу орындарына арналған «Қаржы» оқу-
лығында аймақтық қаржыға келесідей сипатта-
ма береді: «Аймақ қаржысы –бұл оның көмегі-
мен  ұлттық  табыс  және  аймақтың  әлеуметтік 
және  экономикалық  дамуы  үшін  қолданыла-
тын ақша қаражаттарының қоры бөлінетін жә-
не  қайта  бөлінетін  экономикалық  қатынастыр 
жиынтығы».Аймақ  қаржысын  аймақтардың 
әлеуметтік    және  экономикалық  дамуы  үшін 
пайдаланылатын ақша қаражаттарының жиын-
тығы ретінде де сипаттауға болады. Аймақ қар-
жысының негізгі бағыты - әлеуметтік және бір-
шама  өндірістік  инфрақұрылымды  қаржылық 
қамтамасыз ету болып табылады.
Жергілікті  өзін-өзі  басқарудың  қаржы-
лық  негізін    жергілікті  қаржы  құрайды,  яғни 
жергілікті маңызы бар мәселелерді шешу үшін 
қалыптастырылатын және пайдаланылатын ақ-
ша қаражаттарының жиынтығы.
Жергілікті  қаржыда  жергілікті  бюджеттер 
маңызды орын алады және олардың құрылы-
мында жетекші буын болып табылады.  Нарық-
тық механизмде белсенді роль атқара отырып, 
бюджет  экономика  және  қаржылардың  тұ-
рақтануында  маңызды  тетіктердің  бірі  болып 
табылады,  яғни  ол  аймақтың  өмір  сүруінің 
қаржылық  базасын  қамтамасыз  етеді  және 
жергілікті  басқару  органдарының  қызметтерін 
орындау  барысында  негіз  болып  табылады. 
Жергілікті  бюджеттер  арқылы    жергілікті  бас-
қару  органдарының  қызметін  қаржылық  қам-
тамасыз етуші орталықтандырылған ақша қор-
лары  қалыптасады;  аймақтық  жиынтық  өнім 
қайта  бөлінеді;  аймақ  экономикасы  реттеледі 
және  ынталандырылады;  аймақ  территория-
сында кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржы-
экономикалық қызметі бақылауға алынады.
Жергілікті  бюджеттер  ұдайы  өндіріс  про-
цесінің  барлық  сатысында  оның  қатысушыла-
рын біріктіретін біріктіруші бастама болып та-
былады,  ол  арқылы  аймақтың  әлеуметтік-эко-
номикалық мәселелерін шешуге әсерін тигізеді.
Мельников  В.Д.  және  Ильясов  Қ.Қ.  көз-
қарастары  бойынша  жергілікті  қаржыларда 
жергілікті  билік  және  басқару  органдарының 
сан  қырлы  қызметтерінде  қаржы  базасы  бо-
лып табылатын жергілікті бюджеттер маңызды 
орын алады.
Жергілікті  бюджеттер  Қазақстан  Республи-
касы бюджет жүйесінің екінші деңгейлі буыны 
болып табылады. Ол облыс, облыстық маңызы 
бар қала , қалалар және аудандар бюджеттерін 
қамтиды. Бұл бюджеттер өзіне қарасты аумақта 
экономикалық  әлеуетті  кеңейтуге,  әлеуметтік 
инфрақұрылымды дамытуға және т.б. мүмкіндік 
береді. Олардың экономикалық мәні жергілікті 
билік пен басқару органдарының қаржыларын 
орталықтандыру  және  қалыптасқан  қор  қара-
жаттарын  салалар  мен  халық  арасында  қайта 
бөлу процесінде көрінеді.
Жергілікті  бюджеттердің  жағдайы  бірқатар 
факторларға байланысты. Атап айтатын болсақ:
 ▪ елдің жалпы экономикалық жағдайы;
 ▪ сәйкес аумақтың экономикалық потен-
циалы;
 ▪ жергілікті билік және басқару орган-
дарының құқықтары мен міндеттерін 
Аймақтық әлеуметтік-экономикалық  
дамуындағы жергілікті бюджеттің ролі
Сарбасова Б.С.
М.Х.Дулати атындағы Т МУ,  
Магистратура «Қаржы», Тараз қ.
Ғылыми жетекшісі:
Амалбекова Г.Е., э.ғ.к., доцент м.а.

63
реттеуші мемлекеттік заңнамалардың 
деңгейі;
 ▪ және т.б.
Жергілікті  бюджеттердің  тұрақтылығының 
негізгішарты  жергілікті  билік  жәнебасқаруор-
гандарының нақты бір қаржылық кезеңге жә-
не  нақты  аумақтың  шегінде  бюджетке  түсуші-
түсімдердің  және  бюджеттен  жұмсалынатын 
қаражаттардың арасындағы тепе-теңдікті қам-
тамасыз ете алуы болып табылады.
Жергілікті бюджеттердің кіріс бөлігі респуб-
лика ялық  бюджеттікі  сияқты  салықтық  және 
салықтық емес кірістерден қалыптасады. Алай-
да    кіріс  құрамындағы  салықтардың  түрлері 
ьюджет деңгейлері бойынша әртүрлі болып ке-
леді. Ол яғни Бюджет және Салық Кодексімен 
анықталынады.
Жергілікті бюджеттің шығыс бөлігіне келетін 
болсақ, бірқатар салалар қаржыландырылады. 
Оның негізгі бөлігін білім беру, әлеуметтік қам-
сыздандыру және әлеуметтік көмек салалары-
ның шығыстары құрайды.
Жергілікті бюджет республикалық бюджет-
пен қатар мемлекеттік бюджетті қалыптастыра-
ды. Оның негізгі қызметтері ретінде келесілерді 
атап көрсетуге болады:
 ▪ жергілікті  билік  жәнебасқару  орган да-
рының  қызметінқаржылық  қамтамасыз 
етуші ақша қорларын қалыптастыру;
 ▪ халық  шаруашылығы  салалары  ара-
сында  осы  қорлардың  қаражаттарының 
бөлістірілуі және пайдаланылуы;
 ▪ осы  басқару  органдарына  қарастыру 
кәсіпорындар,  ұйымдар  және  меке ме-
лердің  қаржы-шаруашылық  қыз метін 
бақылау.
Жалпымемлекеттік  экономикалық  және 
әлеуметтік міндеттерді шешуде жергілікті бюд-
жеттер маңызды роль атқарады.
Жергілікті  бюджеттердің  аймақтың  әлеу-
меттік  және  экономикалық  дамуындағы  ролі 
келесіден көрінеді:
1.  Жергілікті бюджеттерде қаржы ресурста-
рының шоғырлануы жергілікті атқарушы 
және  өкілетті  билік  органдарының  өз 
өкілеттіліктерін жүзеге асыру үшін қаржы 
базасының  қалыптасуына  мүмкіндік  бе-
реді;
2.  Жергілікті  бюджеттердің  қалыптасуы 
–  аймақтарды  толық  көлемде  қаржы-
шаруашылық  дербестігінің  болуына 
мүмкіндік  береді,  мәселен  аймақтың 
әлеуметтік-экономикалық  дамуына  қа-
ражаттарды  жұмсау,  білім  беру,  денсау-
лық  сақтау,  мәдениет  мекемелерінің, 
жергілікті  маңызы  бар  тұрғын-үй  қоры-
ның  және  байланыстың  жоспарлы  да-
муын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді;
3.  Жергілікті  бюджеттер  көмегімен  аймақ-
тың экономикалық және әлеуметтік даму 
деңгейлерінің теңестірілуі жүзеге асады;
4.  Жергілікті  билік  органдары  өз  қарама-
ғында  бюджеттік  қаржы  құралдарын 
иелене  отырып  өндірістік  емес  сфера 
мекемелерінде  қазмет  көрсетуге  қаржы 
қаражат  нормативтерін  көтеруі  немесе 
төмендетуі мүмкін;
5.  Қаржы  ресурстарының  бір  бөлігін 
жергілікті  бюджетте  шоғырландыра 
отырып  жергілікті  басқарушы  және  ат-
қарушы  билік  органдары  орталықтан 
қаржы  ресурстарын  стратегиялық  мін-
деттерді  шешуге  аймақтағы  өнеркәсіп, 
ауыл  шаруашылығы  және  әлеуметтік 
сфераның  басым  бағыттарына  жұмсай 
алады;
6.  Жергілікті бюджеттер қаржы ресурстары 
арқылы  ағымды  және  күрделі  шығын-
дарды  қаржыландыруда,  материалдық 
және  еңбек  ресурстарын  тиімді  пайда-
лануда  үлкен  роль  атқарады,  сондай-ақ 
жергілікті  жаңа  өндіріс  орындарын 
ашуға, ал ол өз кезегінде аймақтағы жұ-
мыссыздықты  төмендету  мәселелерін 
шешуге мүмкіндік береді.
Жергілікті  бюджеттер  (облыс,  қалалар,  ау-
дандар  бюджеті)  кірістері  бойынша  мемле-
кеттік бюджет түсімдерінің шамамен 40-45 па-
йызын құрайды, жергілікті бюджет шығыстары 
да осы шамалар арасында.
Халықаралық қаржы теориясы және практи-
касы жергілікті бюджеттерді бюджет жүйесінің 
дербес қызмет етуші бөлігі ретінде анықтайды. 
Бұл жердегі бюджеттің дербестігі дегеніміз ай-
мақтың  басқару  органы  бюджеттің  кіріс  және 
шығыс баптарының құрылымы мен көлемін өзі 
анықтайтындығын  айтып  отырмыз.  Ал  оның 
орындалуы аймақтық басқару органының осы 
саладағы құқықтарын анықтайтын республика-
лық заңнамаға сәйкес жүзеге асырылады.
Аймақтардың  экономикалық  дербестігінің 
маңызды  алғышарты  аймақтық  ресурстардың 
ұдайы өндірілуі, табиғатты қорғау бойынша іс-
шаралардықаржыландыруға  қажетті  қаражат 
көздерінің құрылуы болып табылады.
Қорытындылай  келесі  тұжырымдамаларды 
атап кетуге болады:
1.  Жергілікті  қаржы–бұл  жергілікті  басқару 
және  билік  органдарының  әлеуметтік  –
экономикалық  міндеттерін  шешу  үшін 

64
ақша қорларының қалыптасуы, бөлістірі-
луі  жәнепайдаланылуы  жүзеге асатын 
экономикалық қатынастар жиынтығы.
2.  Жергілікті  қаржы  –  мемлекеттің  қаржы 
жүйесінің  құрамды  бөлігі  болап  табы-
лады.
3.  Жергілікті  қаржылардың  негізгі  буыны 
–  жергілікті  бюджет  болып  табылады. 
Сондай-ақ  оның  құрамына  бюджеттен 
тыс қорлар, шаруашылық субъектілердің 
қаржысы кіреді.
4.  Жергілікті  бюджеттер  аймақтың  әлеу-
меттік,  мәдени,  экономикалық  және  т.б. 
ағымды  және  стратегиялық  іс-шарала-
рын жүзеге асыруда маңызды роль атқа-
рады.

жүктеу/скачать 4,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: